________________
હોય છે. પીછેહઠ કરવાનો વિચાર સરખો પણ જે સેચમાં હોતો નથી, તે જ સૈન્ય બહાદુર હોય તો પણ માલિક મરતાં એકદમ પાંગળું બની જાય છે. માલિક મરતાંની સાથે જ યુદ્ધભૂમિમાં ભાગાભાગ શરૂ થઈ જાય. માલિક જીવતો હોય અને આવડતવાળો હોય તો નબળું પણ સેય સબળું બની જાય અને માલિક મરાય અગર પકડાય એટલે સબળા સેવ્યમાં પણ ભંગાણ પડ્યા વિના રહે નહિ. દરેક કામમાં મોટે ભાગે આધાર માલિક ઉપર રહે છે.
શ્રી નિશાસનમાં પણ આચાર્યનું સ્થાન રાજા તરીકેનું છે. રાજા નબળો બને તો પ્રજા આપોઆપ નબળી બની જાય. રાજાનું સ્થાન ભોગવવું અને દીપાવવું, એ સહેલું નથી. રાજાના સ્થાને બેસવું અને સ્થાનને કલંકિત કરવું, એ તો રાજ્યની પાયમાલી કરવાનો રસ્તો છે. પ્રજાની રક્ષાની અને પ્રજાની આબાદીની જવાબદારી રાજાને શિરે છે. આપત્તિના સમયે જે રાજા પ્રજાનું રક્ષણ કરવાનું ભૂલી જાતરક્ષામાં પડી જાય, તે રાજા રાજપદને લજવનારો છે. એ જ રીતે આપત્તિ સિવાયના સમયમાં પણ રાજા ઘોરે નહિ, કેવળ ભોગવિલાસમાં મશગુલ બને નહિ, સાચો રાજા તો પ્રજાની આબાદીને ખીલવવાનો પ્રયત્ન કર્યા કરે. રાજા દુર્જનને દંડકારો અને સજ્જનનું રક્ષણ કરનારો હોય. રાજાનો તાપ એવો હોય કે દુર્જનને ભાગતા જ ફરવું પડે અને સજ્જનને કશી ભીતિ ન હોય. રાજાના જીવતાં દુર્જનો જો સજ્જનોને સંતાપવામાં ફાવી જાય, તો રાજા પોતાના કારોબારને કલંક લાગ્યું એમ માને. રાજા બની બેસવું એ એક વાત છે અને સાચા રાજા બની જાણવું એ બીજી વાત છે.
શ્રી જૈનશાસનમાં આચાર્ય રાજાના સ્થાને છે અને એથી વધુમાં વધુ જોખમદારી એમને શિરે છે. રાજારૂપ આચાર્યો સઘ સાધુસંઘ, સાધ્વીસંઘ, શ્રાવકસંઘ અને શ્રાવિકાસંઘ - એ ચતુર્વિધ શ્રીસંઘની રક્ષા કરવાના અને ચતુર્વિધ શ્રીસંઘની આબાદી વધારવાના કાર્યમાં મશગુલ હોવા જોઈએ. ચતુર્વિધ શ્રીસંઘમાંનું કોઈપણ અંગ શિથિલ ન બને, સડી ન જાય, તેની કાળજી રાજારૂપ આચાર્યોમાં હોવી જ જોઈએ. ચતુર્વિધ શ્રીસંઘ રત્નત્રયીની આરાધના વિવિંદને કરી શકે તેની તકેદારી રાજારૂપ આચાર્યમાં હોય. એના યોગે ચતુર્વિધ શ્રીસંઘ
ભક્ત શ્રી બિભીષણ અને નિસ્પૃહ શ્રી રામચન્દ્રજી...૧