________________
૨૨૬
*0X33e3e 2007e2383c
ભોગોને ભોગવવાથી ભોગવૃત્તિ તૃપ્ત થાય જ નહિ ગમે તેટલા કામ ભોગો ભોગવવામાં આવે, તે છતાં પણ ભોગો ભોગવૃત્તિની તૃપ્તિનું કારણ બને એ શક્ય જ નથી. શ્રીભરતજીએ સંસારભયથી ઉદ્વિગ્ન બનીને જે વિચારણામાં દિવસો કાઢ્યા, તે વિચારણાની વિચારણા કરતાં આપણે આ વાતની પણ વિચારણા કરી આવ્યા છીએ કે ભોગો ભોગવવાથી ભોગવૃત્તિ તૃપ્ત થાય છે એ માન્યતા ખોટી છે. મોટેભાગે તો ભોગોનો ભોગવટો ભોગવૃત્તિને ઉત્તેજ્જારો છે. જ્ઞાનીઓ ભોગવૃત્તિને અગ્નિની ઉપમા આપે છે અને ભોગોના ભોગવટાને ઇન્ધનની ઉપમા આપે છે. વિચારશો તો સમજાશે કે આ ઉપમા ખોટી નથી પણ યથાર્થ જ છે. અગ્નિમાં તમે જેમ જેમ ઇન્ધન નાંખતા જાવ તેમ તેમ અગ્નિ વધારે સતેજ બને, ધીમે બળતો હોય તે ભડકારૂપે બળવા માડે. ઈન્ધન નાંખ્યું અગ્નિ ઓલવાય એ બને નહિ. અગ્નિ બૂઝાવવાનો સારામાં સારો ઉપાય જ એ છે કે એમાં ઇન્ધન નાખવું જ નહિ. ઇન્ધન ન નાખો એટલે અમુક કાળે અગ્નિ આપોઆપ બૂઝાઇ જાય. એટલો વખત પણ જેનાથી અગ્નિનો તાપ ન ખમાય, તેણે અગ્નિ ઉપર રાખ નાખવી પણ ઇન્ધન તો નહિ જ નાખવું. ભોગોનો ભોગવટો એ ભોગવૃત્તિ રૂપ અગ્નિને માટે ઈન્ધનરૂપ છે. ભોગવટારૂપ ઇન મળતું બંધ થાય એટલે ભોગવૃત્તિરૂપ અગ્નિને બૂઝાયે જ છૂટકો થાય. ભોગોનો ભોગવટો એ તત્કાળને માટે થોડા સમયને માટે શામક જરૂર છે; પણ થોડા સમય બાદ તો તે પ્રાય: ભોગવૃત્તિને વધુ ઉત્તેતિ કરનારો જનિવડે છે.
શ્રીભરતજી આ વાત સુભટોને કહીને સ્પષ્ટ સૂચવે છે કે તરૂણાવસ્થામાં ભોગો ભોગવવા જ જોઇએ, ન ભોગવે તે ભોગવૃત્તિને જીતી ન શકે એમ માનનારા અજ્ઞાન છે, ભોગોનો ભોગવટો જેમ ઓછો, તેમ ભોગવૃત્તિને કાબુમાં લેવી સહેલી; અને ભોગોનો ભોગવટો જેમ વધારે, તેમ ભોગવૃત્તિને કાબુમાં લેવી મુશ્કેલ. જેણે વધારે ભોગોને ભોગવ્યા તે તૃપ્ત થયા સાંભળ્યા છે ? કેટલાક બુટ્ટાઓ પણ એવા ભોગરસીયા હોય છે કે ન પૂછો વાત. એમનો બુઢાપામાં
