________________
ફરમાવ્યું તેમ બે હાથમાં તેલના પાત્રને ગ્રહણ કરીને, તેલનું એક બિંદુ () ૬ પણ નીચે પડવા દીધા વિના જ નગરમાં ભમવાનો હું યથાશક્તિ પ્રયત્ન કરીશ.'
રાજા ધર્મી છે પણ ક્રૂર નથી અહીં એ યાદ રાખજો કે તિશત્રુ રાજાએ તેલનું એકપણ બિંદુ પડશે તો વધ કરવામાં આવશે' એવું કહયું છે ખરું, પણ તે કેવળ બીક બતાવવા પૂરતું જ કહેવું છે શ્રેષ્ઠીપુત્રને જે ઇન્દ્રિયનિગ્રહ તથા મનોનિગ્રહ કરવાનો છે, તેમાં એ ખૂબ ખ્યાલવાળો બન્યો રહે એ પૂરતી જ રાજા તરફથી ધાક બતાવવામાં આવી હોય, એમ પ્રસંગ જોતાં સ્પષ્ટપણે જણાઈ આવે છે; બાકી રાજા તો ઉદાર છે, ધર્મી છે, એટલે એનામાં ક્રૂરતા સંભવે જ કેમ? વળી શ્રેષ્ઠીપુત્ર નિર્દોષ છે એમ પણ રાજા તો જાણે જ છે, એટલે ભવિતવ્યતાને યોગે શ્રેષ્ઠીપુત્રની ભૂલથી તેલનું બિન્દુ પડી પણ જાય, તોય રાજા કાંઈ શિક્ષા કરે જ નહિ ! અથવા તો એવું કાંઈ બને તો પણ રાજા સંયોગ મુજબ પરોપકારનો બીજો કયો ઉપાય અજમાવે ? તે કહી શકાય નહિ.
શ્રેષ્ઠીપુત્રે સાધેલી સફળતા શ્રેષ્ઠીપુત્રે યથાશક્તિ પ્રયત્ન કરવાનું બૂલ કર્યું, એટલે રાજાએ તે વધારે સાવચેત રહે એ માટે સૈનિકોને આજ્ઞા કરી કે તમારે ઉઘાડી તલવારે આ શ્રેષ્ઠીપુત્રની ચારેય દિશાએ ચાલવું અને જોયા કરવું કે તૈલપાત્રમાંથી તેલનું એક પણ બિન્દુ પડે નહિ; જો શ્રેષ્ઠીપુત્ર તેને કરાએલી શિક્ષા મુજબ વર્તવામાં પ્રમાદ કરે તો તેને બરાબર શિક્ષા કરવી. બીજી તરફ રાજાએ નગરના રસ્તાઓમાં શ્રેષ્ઠીપુત્રના ચિત્તને ચલાયમાન કરાવવા માટે ઉત્સવ પણ કરાવ્યો નગરના મુખ્ય મુખ્ય રસ્તાઓમાં વિવિધ વાજિંત્રો વાગતાં હોય, નાટારંભ ચાલતા હોય અને મનને લોભાવી ચલિત કરી નાંખે એવાં દૃશ્યો ઠેર ઠેર ગોઠવાયાં હોય, છતાંય ક્યાંય દષ્ટિ ન જાય અને મન તથા દૃષ્ટિ એકાકાર જેવાં બનીને તૈલપાત્રમાં ચોંટી રહે, એ બને ? પણ બન્યું, કારણકે ‘જરાક ચંચળતા આવી તો મૃત્યુ નિયત છે એવું મનમાં બરાબર જચી ગયું હતું. એના જ યોગે, મન વચન અને કાયાના ચંચળતાના પરિહારપૂર્વક શ્રેષ્ઠીપુત્ર નગરમાં ભમીને રાજાની પાસે આવી પહોંચ્યો.
૧૯૧
તૈલપત્ર ધારક-શ્રેષ્ઠીત્ર.૯