________________
શિયાળ અયોધ્યભ૮૦-૫,
૧૩૨ કહે, પ્રશસ્ત કે અપ્રશસ્ત રાગ નામે નહિ રહે ત્યારે વીતરાગ થવાશે એ
વગેરે વાતો આવે, પણ કોઈ ઠેકાણે ભગવાન ઉપરનો રાગ કાઢવાને માટે શું કરવું અને કર્મસત્તા ઉપરનો દ્વેષ કાઢવા માટે શું કરવું એ દર્શાવ્યું છે? નહિ જ ! ઊછું એવું જરૂર આવે છે કે દેવ, ગુરુ અને ધર્મનો રાગ ખૂબ ખીલવવાનો પ્રયત્ન કરવો અને કર્મસત્તા તરફ દ્વેષ કેળવવામાં કમીના ન રાખવી. આ રાગ અને દ્વેષ કેળવાય, તો જ આત્મા પોતાના સ્વાભાવિક સ્વરૂપને પ્રગટાવવાને માટે કરવા જોગા પ્રયત્નો કરવામાં વીર અને ધીર બને ! માટે પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્તનો ભેદ સમજો.
જ્ઞાનીઓએ ફરમાવ્યું છે કે “ભવે મોઢો સમો મુનિ' આ વાત કોઈ પકડે અને કઈ દશાની એ વાત છે, તે ન સમજે તો ? મુનિને સંસાર ઉપર દ્વેષ ન હોય અને મોક્ષ ઉપર રાગ ન હોય, પણ તે ક્યારે ? ટ્ટે ગુણઠાણે ? અપ્રશસ્ત રાગદ્વેષ બેઠા છે ત્યારે ? એ તો બારમાં ગુણસ્થાનકની વાત છે. બારમાં ગુણસ્થાનકે, નથી તો મોક્ષનો રાગ હોતો કે નથી તો સંસારનો દ્વેષ હોતો; કારણકે ક્ષપકશ્રેણિએ ચઢીને દશમાના અન્ને સર્વથા પર બની ગયો હોય છે. રાગ-દ્વેષ અને મોહથી જે આત્મા દશમાને અન્ને સર્વથા પર ન બન્યો હોય, તે તો બારમે આવી શકે જ નહિ; દશમેથી અગીયારમે જ જાય અને ત્યાંથી પાછો જ પડે ! હવે જ્યારે સંસાર અને મોક્ષ બંનેય ઉપર સમભાવ આવ્યા વિના કેવળજ્ઞાન થવાનું નથી, તો મોક્ષનો રાગ છોડવાનો ઉપદેશ અપાય કે મોક્ષનો અર્થી બનવાનો ઉપદેશ અપાય ?
મોક્ષનો રાગ અને સંસારનો દ્વેષ હોવો જોઈએ સભા અર્થી બનવામાં રાગ ક્યાં છે?
પૂજયશ્રી ઃ રાગ વિના અર્થી બનાય નહિ. મોક્ષનો અર્થી તે જ બની શકે કે જે મોક્ષનો રાગી હોય. મોક્ષનો રાગ ન આવે ત્યાં સુધી સંયમધર્મની કે ગૃહસ્થ ધર્મની ગમે તેટલી ક્રિયાઓની વસ્તુત: કંઈ જ કિમત નથી. છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે રહેલા અને પાંચ પરમેષ્ઠીઓમાં ત્રીજા,
