________________
મોહની ઘેલછા અને વિવેક
મોહની ઘેલછા ત્યજીને વિવેકી બનો ! માટે જ બધુજનોના સ્મોમાં કાંઈ જ મૂંઝાવા જેવું નથી, પણ એ સમજાય ત્યારે, કે જ્યારે આત્મા વિવેકી બને. અવિવેકી આત્મા પોતે જ પોતાના દુઃખનો સર્જક બને છે અને વિવેકી આત્મા પોતે જ પોતાના દુઃખનો નાશક બને છે. દુઃખ ઉત્પન્ન કરનાર પણ આત્મા છે અને દુઃખનો નાશ કરનાર પણ આત્મા છે. વસ્તુત: આત્મા કોઈનો સ્નેહી ય નથી અને સંબંધી યે નથી. સંસારમાં ભવે ભવે કેટલાય સંબંધો સર્જાય છે અને નાશ પામે છે. ત્યાં એક ભવના સંબંધમાં મૂંઝાવું એમાં શું ડહાપણ છે? જે આપણું નથી તેને આપણું માનવું છે ઘેલછા છે. એ ઘેલછા જાય નહિ અને વિવેક પ્રગટે નહિ. ત્યાં સુધી આત્મા પોતાના હાથે જ પોતાને દુ:ખી કર્યા કરવાનો.
જ્યાં એ ઘેલછા ગઈ, વિવેક પ્રગટ્યો અને વિવેકાનુસારી વર્તન થવા માંડ્યું, એટલે આત્મા દુ:ખના ઉત્પાદક કારણોનો નાશ કરવા માંડવાનો, અને તેમ કરતાં કરતાં આત્મા દુઃખથી સર્વથા મુકાઈ એકાન્ત સુખમય દશામાં જ સદા ઝીલવાનો, આથી જ પરમ ઉપકારી જ્ઞાનીઓએ આ દશા પામવાને ઉદ્યમશીલ બનવાનો જ ઉપદેશ આપ્યો છે.
વિવેકની પ્રાપ્તિ થયા પછી આત્મા
પોતાના દુશ્મનોને ભગાડી મૂકે છે શ્રી ભરતજીની આ વિચારણા વિવેકપૂર્વકની છે. એટલે એ પુણ્યવાનને બધુજનોના સ્નેહો પંખીમેળા જેવા અતિ દુરન્ત ભાસે છે.
મહિલી ઘેલછા અને વિવેક
૦૯
