________________
.
S
@@
૯૩ અનંતા પુત્રપુત્રી વગેરે થયા ને અનંતીવાર એવા સંબંધો તૂટ્યા, આમ
છતાં પણ આત્મા એક ભવના સંબંધમાં ઘેલો કેમ બની જાય છે? સંબંધનું ક્લક કર્મ છે. એ કર્મ ગયું એટલે સંબંધ રહે જ નહિ; એટલે આવા સંબંધના સ્નેહો પંખીમેળો જેવા છે, એમ વિવેકીઓને તો લાગ્યા વિના રહે જ નહી.
બધુજનોના સ્નેહો અતિ દુરન્ત છે બધુજનોના સ્નેહો અતિ દુરન્ત છે. કર્મજન્ય સંબંધ નિયમા અત્તવાળો જ હોય છે. બધુજનોનો સંબંધ પણ અત્તવાળો જ છે. અને એવા અત્તવાળા સંબંધમાં સ્નેહભુલા બની જવાય, તો અત્ત વખતે દુ:ખ થયું, પરિતાપ ઉપજવો એ કંઈ અસ્વાભાવિક નથી. જેનો વિયોગ નિયત છે, એમાં મારાપણું રાખવું, એનો અર્થ જ એ છે કે વિયોગનું દુઃખ આપણે આપણાં હાથે જ ઉત્પન્ન કરવું. ગમે તેટલી મમતા રાખો પણ વિયોગ તો થવાનો જ અને વિયોગ થવાનો એટલે જેણે મોહતો સ્નેહ રાખ્યો છે, તેને મોહજન્ય દુઃખ પણ થવાનું જ! આથી જ શ્રી ભરતજી વિચારે છે કે ‘સ્નેહીજનોની સાથેના સ્નેહો, બધુઓની સાથેના સ્નેહો, એ અતિ દુરન્ત છે !' કારણકે એ સંબંધો તૂટે એ નક્કી જ છે અને સંબંધો તૂટે છે ત્યારે સ્નેહના યોગે વિવેત્તે ભૂલેલો આત્મા બહુ દુઃખી થાય છે, એ તો તમારા અનુભવની વાત છે.
@
અયોધ્યાભાગ-૫
