________________
ખરાબ નહિ; પણ પેટમાં જ્યાં પ્રાણનો નાશ કરે એવું. ભોગસુખ પણ એવું છે. વિષયાન્ધ બનેલા આત્માને વિષયોપભોગ સારો લાગે, પણ પરિણામે પાકના ફળની મીઠાશથી લોભાનારો મરે, તેમ વિષયોપભોગોમાં આંધળો બનેલો આત્મા પણ ભવમાં ભમે. જ્ઞાનીઓ જાણતા હતા કે વિષયાન્ધ બનેલા આત્માઓને ભોગ ભોગવવામાં કેટલો આનંદ આવે છે; તે તારકો એ વસ્તુને નહોતા જાણતા એમ નહિ, પણ નિષેધ એ માટે કર્યો કે વિષયસુખ એ સુખ હોય તો પણ એ ક્ષણિક સુખ છે અને વિષયભોગોના એ ક્ષણિક સુખના બદલે મળતું દુ:ખ ભયંકર હોવા સાથે ચિરકાલીન છે. પાકફળની મીઠાશ જાણનાર પણ એના પ્રાણહારક સ્વભાવને જાણે છે, તો પાકફળને ખાવાનો નિષેધ કરે છે; એ જ રીતે વિષયભોગોના ભયંકર પરિણામને જાણનારા જ્ઞાનીઓએ પણ વિષયભોગોથી પરાડમુખ બનવાનો જ ઉપદેશ આપ્યો છે. અનંતજ્ઞાનીઓનો આ ઉપદેશ એકાન્તે હિતકર અને વાસ્તવિક હોવા છતાં પણ લઘુકર્મી આત્માઓને જ તે વાસ્તવિક લાગે છે.
શ્રી ભરતજીની આ વિચારણા કેવી છે ? પોતે વિરક્તભાવે પણ જે વિષયભોગ કરે છે, તે તેમને કેટલો ડંખતો હશે ? વિરક્તભાવે રહેલા હોવા છતાં પણ શ્રી ભરતજીપોતાનો બચાવ નથી કરતા. આજે તો રાગના પુતળાંઓ પોતાને વિરાગી ણાવે છે. પોતે સંસારમાં રહ્યા છે, તે પણ શાસનની પ્રભાવના કરવા માટે રહ્યાા છે એમ કહે છે ! શ્રી ભરતજી ભોગોને કંપાકના ફળ જેવા, સ્વાદમાં મધુર, પણ સ્વભાવે સંહારક માને છે. આ માન્યતા સમ્યગ્દષ્ટિમાં જરૂર હોય. આજે ઘણાં બુઢાઓના મોઢામાંથી પણ આ શબ્દો નથી નીકળતા કારણકે વસ્તુ હૈયે જચી નથી. આજે ઘણા બુટ્ટાઓ મરતા સુધી પેઢીએ જાય, એ શું ? મિલ્કત એટલી હોય કે વ્યાજમાંથી બેઠે બેઠે ખાધે પણ વધે, છતાં પેઢીએ જાય, વ્યાપાર કરે અને અવસર આવી લાગે તો ગ્રાહકને છેતરવાનું ચૂકે નહી ! છતાં કહે શું ?' દુકાને ન ઈએ તો દહાડો કેમ જાય ?' ઉપાશ્રયે દહાડો ન જાય ? આના ઘણા ડોસાઓ ‘દહાડો
O F ઉત્સવમય અોધ્યામાં
જુદા પછતાં શ્રી ભરતજી...૫
૯૩
four
