________________
૨૪
.....લંકા વિજય.... ભાગ-૪
“કર્મોમાં રાજા” એટલે પોતાના અશુભપણાના યોગે પ્રધાન એવું જે મોહનીય કર્મ છે તે તો ઓઘથી મિથ્યાત્વાદિથી આરંભીને પુરુષવેદ આદિનો ક્ષય થાય ત્યાં સુધી પણ હોય છે અને એથી ચરમશરીરી આત્માઓને માટે પણ દોષોની સંભાવના રહે છે, તો પછી બીજાઓને માટે દોષોની સંભાવના રહે તેમાં નવાઈ પામવા જેવું કાંઈ છે જ નહિ. આ તો શ્રી જૈનદર્શનની અપેક્ષાએ વાત થઈ, પણ ઇતર દર્શનની અપેક્ષાએ પણ એ જ છે કે જ્યાં સુધી સંસારમાં આસક્તિ પમાડનારી અવિઘા છે, ત્યાં સુધી દોષોની સંભાવના છે જ.”
અર્થાત્, વિષયાભિલાષાને પેદા કરનાર પુદ્ગલવિશેષ જે વેદ, તે જ્યાં સુધી છે. ત્યાં સુધી હરકોઈ આત્માને માટે, પછી તે બાળ હોય, યુવાન હોય કે વૃદ્ધ હોય, તો પણ દોષની સંભાવના છે. અને વેદોદય તો ક્યાં સુધી હોય છે ? જ્ઞાનીઓ ફરમાવે છે કે આત્મા ક્ષપકશ્રેણિમાં નવમાં ગુણસ્થાનકે વિષયાભિલાષારૂપ વેદનો ક્ષય કરનારો થાય છે. અને મોહનીયકર્મ સર્વથા ક્ષીણ તો દશમા ગુણસ્થાનકે અને તેય ક્ષપકશ્રેણિ મંડાઈ હોય તો થાય છે હવે ‘જ્યાં સુધી વિષયાભિલાષાને પ્રગટવાનું કારણ હયાત હોય ત્યાં સુધી કોઈને દીક્ષા દેવી જ નહિ એમ નક્કી કરાય, તો તો પ્રાય: કોઈ મુક્તિ પામી શકે જ નહિ. કારણકે, તે ભવમાં કે પૂર્વભવમાં દ્રવ્યદીક્ષા પામ્યા વિના પ્રાય: કોઈપણ આત્મા ક્ષપકશ્રેણિ માંડી વિષયાભિલાષ રૂપ વેદનો અને મોહનીયકર્મનો સર્વથા ક્ષય કરી શક્તો નથી. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે છઠ્ઠા ગુણસ્થાનક્ને પામનારો બાળક હોય કે યુવાવસ્થામાં સારી રીતે ભોગ ભોગવ્યા પછી દીક્ષિત થયેલો હોય, છતાં બંનેયને માટે દોષની સંભાવના સરખી છે; કારણકે બંનેયમાંથી કોઈપણ વિષયાભિલાષરૂપ વેદનો અને તેના કારણભૂત મોહનીયકર્મનો સર્વથા ક્ષય થયો નથી; એટલે તે કર્મના જોરે પતનનો ભય બંનેને માટે સરખો છે.
દોષની સંભાવનાને મહત્ત્વ આપી શકાય નહિ હવે આગળ ચાલતાં આ વસ્તુનું સ્પષ્ટીકરણ પરમઉપકારી
