________________
એવો સમય ક્યારે આવી લાગશે તે નક્કી ખબર નથી, તો પછી આ ભવમાં આરાધવા યોગ્ય ધર્મની ઉપેક્ષા કેમ થાય ? ન જ થવી જોઈએ ને!
ત્યારબાદ શ્રી રામચંદ્રજીએ પણ પદ્મસરોવરમાં સ્નાન કરીને જરા ગરમ એવા અશ્રુજળથી શ્રી રાવણને જલાંજલિ આપી. શ્રી રામચંદ્રજીની ઉદારતા અને
શ્રી રાવણની ઉત્તમતા
અગ્નિસંસ્કાર આદિનું ઉત્તરકાર્ય પતી ગયા પછી, જાણે અમૃત વર્ષાવતા હોય તેમ મધુર વાણીથી કુંભકર્ણ વગેરેને શ્રી લક્ષ્મણજી સાથે શ્રી રામચંદ્રજીએ ક્યું કે,
पूर्ववत् स्वस्वराज्यानि कुरुध्यमधुनाऽपि हि । યુઅગ્ન્યિા ન નઃ ધૃત્ય, ઢે વીરા ! હોમનસ્તુ વઃ ૧૫
હે વીરો ! અમારે તમારી લક્ષ્મીનું કાંઈ જ પ્રયોજન નથી. તમે પોતપોતાનાં રાજ્યો હજુ પણ પહેલાંની જેમ ભોગવો ! અમે ઇચ્છીએ છીએ કે તમારું કુશળ થાઓ.
"
આવી ઇચ્છા વ્યક્ત કરવી,
એ શું સામાન્ય વાત છે ?
મહાપુરુષોની મહત્તા અહીં પણ દેખાઈ આવે છે. કુંભકર્ણ,
ઈન્દ્રજિત કે મેઘવાહન રાજ્ય માગવાની સ્થિતિમાં તો હતા જ નહિ, ભયંકર દુશ્મનાવટના પરિણામે શ્રી રાવણનો તો નાશ થયો છે અને આ બધા પણ ખૂબ લડ્યા છે, એટલે આમનાથી રાજ્ય મંગાય શી રીતે ? હજુ સંધિ થઈ હોત તો વાત જુદી હતી. પણ એમ તો બન્યું જ નથી. છતાં અહીં ‘પોત પોતાનું રાજ્ય ભોગવો' એમ શ્રી રામચંદ્રજી કહે છે, ગમે તેવા પ્રસંગે પણ અમુક બનાવ બની ગયા પછીથી ય મહાપુરુષો પોતાની મહત્તાને ચૂકતા નથી, તેનું આ પણ એક જબ્બર ઉદાહરણ છે.
શ્રી રામચંદ્રજી અને શ્રી લક્ષ્મણજી જેમ ઉત્તમ પુરુષો હતા, તેમ આ પણ ઉત્તમ પુરુષ જ હતા અને શ્રી રાવણ પણ ઉત્તમ પુરુષ તો હતા જ. એ તો કમનસીબીના યોગે નિયાણું કરીને આવેલા નરકે
•%
સંસાર રાગને કાપે અને સંયમ રાગને વધારે તેવો ગ્રન્થ...૭
૧૩૭
