________________
આ પ્રમાણે ગર્વથી બોલતાં એ રાક્ષસપતિ શ્રી રાવણની છાતીને શ્રી લક્ષ્મણજીએ તેજ ચક્ર વડે કોળાના ફળની જેમ ફાડી નાંખી. ત્યારે જેઠ વદી અગિયારસના દિવસે પાળે પહોરે પ્રતિવાસુદેવ શ્રી રાવણ, વાસુદેવ શ્રી લક્ષ્મણજીનાં હાથે મૃત્યુને પામીને ચોથી નરકે ગયા. એ વખતે જ્ય જ્ય શબ્દ કરતાં દેવતાઓએ શ્રી લક્ષ્મણજી ઉપર એકદમ પુષ્પની વૃષ્ટિ કરી અને જેના યોગે પ્રચંડ હર્ષથી ઉત્પન્ન થયેલા કિલકિલ એવા નાદથી ભૂમિ અને અંતરીક્ષ પૂર્ણ થયું છે તેવું વાનરોનું તાંડવનૃત્ય થયું.
ઉપસંહાર અને સદુપદેશ આ રીતના વર્ણનથી આ સાતમો સર્ગ પૂરો થાય છે. પૂર્ણ થતા આ સર્ગનો અંતિમ પ્રસંગ પણ ઘણો જ કારમો છે. વિષયાધીનતાના દોષને સમજી શકનાર શ્રી રાવણે પ્રથમ વિષયાધીનતાનું નાટક ભજવ્યું અને એમ કરવામાં ભૂલ થઈ છે એનો ખ્યાલ આવ્યા પછી કષાયનો બીજો પ્રકાર જે અભિમાન, તેને આધીન થયા. પાપાનુબંધી પુણ્ય આ રીતે મોટા આત્માને પણ પાયમાલ ર્યા વિના નથી રહેતું એનું આ અજબ ઉદાહરણ છે. પાપાનુબંધી પુણ્યના પ્રતાપે પુણ્યથી મળેલા પરાક્રમ આદિના મદે ચઢીને, જીવનની છેલ્લી પળ સુધી પણ સમાધિને બદલે સંપૂર્ણ અસમાધિ મળે એવી જ પ્રવૃત્તિનો ઉપાસક આત્મા બની જાય છે. એ વાત આ પ્રસંગ પરથી પણ બરાબર સમજી શકાય તેમ છે. | પાપાનુબંધી પુણ્યના પ્રતાપે થતી દુર્દશાના યોગે આત્મા નરક જેવી ભયંકરમાં ભયંકર દુર્ગતિમાં લઈ જનારાં પાપકર્મો તરફ જ ધસ્ય જાય છે અને એ ધસારામાં ભાનભૂલો બની, સઘળી સાહાબી આદિને છોડી, દુર્ગતિમાં ચાલ્યો જાય છે. તેમજ પોતાની પાછળ પોતાની કારમી કલંકકથાને મૂકતો જાય છે.
ખરેખર, શ્રી રાવણ જેવાની પણ એવા ખરાબ જાતના પુણ્યના પ્રતાપે એવી જ દુર્દશા થઈ. આવી દુર્દશાના પ્રસંગો સાંભળીને વિવેકી આત્માઓએ સંસારની અસારતા આદિનો વિચાર કરવાપૂર્વક
અવશ્યભાવિને અન્યથા કોણ કરે..૬
