________________
શ્રી લક્ષ્મણજી મારા પતિ હો !' આ રીતે વનદેવતાની પૂજા કરીને, ૭૯ આત્મઘાત કરવા માટે આવી રહેલી વનમાલાને યામિક તરીકે પહેરો ભરી રહેલા શ્રી લક્ષ્મણજીએ જોઈ શ્રી લક્ષ્મણજી વિચારે છે કે, શું આ વનદેવતા હશે ? અથવા તો શું આ વડવૃક્ષની અધિષ્ઠાયિકા હશે ? કે પછી કોઈ યક્ષિણી હશે ?'
શ્રી લક્ષ્મણજી આમ વિચારી રહ્યા છે, ત્યાં તો વનમાલા વડવૃક્ષ ઉપર ચઢી ગઈ. શ્રી લક્ષ્મણજી તો હજુ આ શું કરે છે ? એ જ જોઈ રહ્યા છે.
વડવૃક્ષની ઉપર ગયાબાદ વનમાલાએ શું કર્યું, એ દર્શાવતાં કલિકાલસર્વજ્ઞ આચાર્ય ભગવાન્ શ્રી હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા ફરમાવે છે કે,
सा प्रोचे प्रांजलिर्भूत्वा, मातरो वनदेवताः । दिग्देव्यो वनदेव्यश्च, सर्वाः श्रृणुत मढचः ॥ નામૂરિ અવે તાવનું, મમ કર્તા જ નાના છે भूयाद्भवांतरे तर्हि, भक्तिस्तत्र ममास्ति चेत् ॥
“પોતાનું મસ્તક નમાવી હાથ જોડવારૂપ અંજલિ કરી તે બોલી કે, હે ? માતા રૂપ વનદેવતાઓ ! હે દિદેવીઓ ! અને તે વનદેવીઓ ! તમો સર્વે મારું વચન સાંભળો ! જો કે આ ભવમાં તો શ્રી લક્ષ્મણજી મારા પતિ થયા નહિ, તો પણ જો મારી ભક્તિ તેમના ઉપર જ હોય તો ભવાંતરમાં પણ તે જ મારા પતિ હોજો.”
આ પ્રમાણે વનમાલાને ઉચ્ચ સ્વરે બોલતાં શ્રી : લક્ષ્મણજીએ સાંભળી અને તેઓ કાંઈપણ જવાબ આપે કે કાંઈ કરે તે પહેલાં તો
इत्युदित्वा कंठपाशं, विधायोत्तरवाससा । बद्धवा च वटशाखायां, द्रागात्मानमलंबयत् ॥
એ પ્રમાણે બોલીને પોતાના ઉત્તરીય વસ્ત્રને ગળે ફાંસો કરીને તેણે તે વસ્ત્ર વડવૃક્ષની શાખા સાથે બાંધ્યું અને તરત જ પોતાની જાતને લંબાવી અર્થાત્ વનમાલાએ પોતાના ઉત્તરીય વસ્ત્રથી વડવૃક્ષની શાખા સાથે પોતાને બાંધી ગળે ફાંસો દીધો.”
વિજયપુર પરિસર, વનમાલા, શપથગ્રહણ....૪
