________________
સતીત્વના પાલનની દરકારથી જ એવો ક્રોધ આવે છે અને કડકમાં કડક શબ્દો પણ એથી જ બોલાઈ જાય છે.
આવી જ સ્થિતિ ધર્મમાં સમજી લેવી જોઈએ. જેટલા ધર્મી એટલા વીતરાગ, એમ તો નથી ને ? જેટલા સાધુ એટલા વીતરાગ, એમ તો નથી ને ? ધર્મમાં સમર્પિત થએલા આત્માના ક્ષાયાદિ પ્રશસ્ત સ્વરૂપ પકડે છે કારણકે પૌલિક અભિલાષાઓનો ત્યાગ કરીને એક મોક્ષને જ માટે પ્રયત્નશીલ બનેલા આત્માઓને, જ્યારે પોતાના ઉપર આફત આવે છે ત્યારે પ્રાય:વધુ સમતા પ્રગટે છે. પણ એના એ આત્માઓમાં, મોક્ષમાર્ગની ઉપર આક્ત આવે ત્યારે કષાય પ્રગટ્યા વિના રહેતો નથી. મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યેના અનુપમ રાગથી, મોક્ષમાર્ગ ઉપર આફત આવતાં, મોક્ષમાર્ગના આરાધકના અંતરમાં જે કષાય પ્રગટે એ પ્રશસ્ત જ કહેવાય. એ કષાય નિંદવા યોગ્ય નથી, પરંતુ એ કષાયને પ્રગટવાના કારણરૂપ જે મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યેના અનુપમરાગની દશા તે એકંતે પ્રશંસાને જ પાત્ર છે. કારણકે તે કર્મનિર્જરાની સાધક છે. પ્રશસ્ત રાગમાં એ તાકાત છે કે તે આત્માને વીતરાગદશા પ્રાપ્ત કરવામાં સહાયક જ નિવડે છે. પણ વિધ્યકર નિવડતો નથી જ.
ધર્મ ઉપર આફત આવે અને વીતરાગ નહિ બનેલા ધર્મી બાહ્ય સમતા ભજ્યા કરે એ બનવાજોગ જ નથી. છતાં જ્યારે એવી બાહા. સમતા ભજાય, ત્યારે તો એનો અર્થ એટલો જ છે કે એના અંતરમાં મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યે જેવો જોઈએ તેવો રાગ હજુ સુધી પ્રગટ્યો નથી પોતે અશક્ત હોય અને આક્રમણની સામે ઘસીને જઈ શકે એમ ન પણ હોય એ બનવાજોગ છે. કૌવતના અભાવે તો ઘચ સાચું પણ જાહેરમાં ન બોલી શકે એ બને, પરંતુ સાચો રાગ હોય તો એના અંતરમાં બળતરા ન હોય, એ બનવાજોગ જ નથી. મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યે રાગ હોય તો મોક્ષમાર્ગ ઉપર આફત આવે એથી બળતરા થયા વિના ન રહે અને એ બળતરાના યોગે હદયમાં એ એમ જ ઈચ્છક્યા કરે
અબળા સબળા પણ બની શકે છે...૧૦
