________________
જોવાથી તેને લાગ્યું કે, ‘જેના વડે મારો આ પુત્ર હણાયો છે. તેનાં જ ચરણોની આ પંક્તિ છે.' અને આથી એ પગલે પગલે ત્વરાથી ચંદ્રણખાએ ચાલવા માંડ્યું. જ્યાં આ રીતે ચન્દ્રણખા થોડે સુધી આવી. એટલે તેણે સીતાજી અને શ્રી લક્ષ્મણજીની સાથે બેઠેલા નેત્રાભિરામ એવા શ્રી રામચંદ્રજીને એક વૃક્ષની નીચે બેઠેલાં જોયા. અર્થાત્ શ્રી લક્ષ્મણજી પણ જ્યાં હતા ત્યાં તે નજીક આવી પહોંચી. વિષયની આધીનતા ઓછી ભયંકર નથી
પણ આ પછી જે વસ્તુ બને છે તે વિષયી આત્માઓની વિષયવિવશતા દર્શાવનારી છે. વિષયી આત્માઓ કઈ રીતે કેવા પ્રસંગોમાં પણ ભાનભૂલા બને છે ? તે સમજ્જાને માટે આવા પ્રસંગો ઉપયોગી નીવડે તેમ છે. આ રીતે ચંદ્રણખા ત્યાં નજદીક આવી પહોંચ્યા બાદ શું બન્યું ? તેનું વર્ણન કરતાં કલિકાલસર્વજ્ઞ આચાર્ય ભગવાન્ શ્રી હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા ફરમાવે છે કે –
‘નિરીક્ષ્ય રામ સા સથો, સંસાવિવશામવત્ । વાભાવેશ વામિનીનાં, શોવàવેડવોડવ્યહો '
“નેત્રાભિરામ શ્રી રામચંદ્રજીને જોતાંની સાથે જ ચન્દ્રણખા તત્કાળ વિષયક્રીડા કરવાની ઇચ્છાને વિવશ થઈ ગઈ. અર્થાત્ શ્રી રામચંદ્રજીના રૂપ ઉપર તે એવી મુગ્ધ બની ગઈ કે જેથી તેમની સાથે તેમને જોતાં જ ભોગ ભોગવવાની તેને ઇચ્છા થઈ ગઈ. એવી ઇચ્છાને ચન્દ્રણખા આધીન થઈ ગઈ ! અહો ! મહાશોમાં પણ કામિનીઓનો કામાવેશ કેવો હોય છે.”
કો, વિષયની આ વિષયાધીનતા ઓછી ભયંકર છે ? પોતાના પ્રિય પુત્રને સિદ્ધ થયેલ સૂર્યહાસની પૂજા કરવા માટે અને અન્નજળથી પુત્રને તૃપ્ત કરવાને માટે તે આવી હતી. પુત્રના મસ્તક્ને છાએલું જોતાં તો તે પોકાર કરીને રડવા લાગી હતી, પાદપંક્તિ જોઈને તેના હણનારને શોધવા નીકળી હતી. હજુ પુત્રનું શબ તો ત્યાં લટકતું હતું અને અહીં શ્રી રામચંદ્રજીને જોતાંની સાથે જ તે બધું ભૂલી ગઈ ! પોતે પોતાના શીલને ભૂલી ગઈ, પુત્રના મૃત્યુને ભૂલી ગઈ. પુત્રનો શિરચ્છેદ કરનારને ભૂલી ગઈ ! અને કામને આધીન બની ગઈ. દુનિયામાં કહેવાય છે કે માતાઓને પુત્રનું મરણ ખૂબ સાલે, પણ જે માતા વિષયાધીન હોય છે તેઓને તો વિષયની જ પીડા સાલતી હોય છે. નહિતર, આવા કારમા પ્રસંગે પુત્રના મોહવાળી માતાને વિષયનો વિચાર સરખો પણ કેમ જ આવે ? પણ
વિષય-કષાયની આધીનતા અને નિર્મળ વિવેક...૮
૧૯૫