________________
૧૫૦
.સીતા-અયહરણ.......ભાગ-૩
આજના આર્થિક ઝંઝાવાતોનું મૂળ શું છે ?
આજે તો ધર્મનો ઉપદેશ અપાય, ધર્મચર્ચા કરવાનું હેવામાં આવે, ત્યારે કેટલાકો તરફ્થી એમ કહેવામાં આવે છે કે
આના આર્થિક ઝંઝાવાતો કેટલા ભીષણ છે તે તો આપ વિચારો ! જ્યાં પેટ ભરવાનાં સાંસા પડે છે ત્યાં આપ ધર્મની ચર્ચાઓ અને ધર્મની ક્રિયાઓ કરવાનું કહો છો, તે કેમ બને ?"
પરંતુ તેઓએ સમવું જોઈએ કે આના સઘળાય આર્થિક ભીષણ ઝંઝાવાતોનું મૂળ માત્ર પેટ પૂરતું અનાજ મેળવવામાં છે, એમ કોઈપણ અર્થશાસ્ત્રીથી પૂરવાર થઈ શકે તેમ નથી. આના ભીષણ ઝંઝાવાતોનું મૂળ, જો ખૂબ ઊંડી દૃષ્ટિથી વિચારવામાં આવે તો આજે અર્થ-કામની જે લાલસા વધી ગઈ છે, વિલાસવૃત્તિ વધી ગઈ છે, ઉડાઉપણું આવી ગયું છે, ખોટા મોજશોખ વધી ગયા છે, જ્યાં ત્યાં રખડવાની આદત વધી ગઈ છે, ઉદ્ભટપણું આવી ગયું અને એક નીતિમાન આર્ય માનવીને છાજે તેટલો પણ અર્થનો સંતોષ અને કામનો સંયમ નથી રહ્યો તે છે. આજે બેકારીની અને પેટ પૂરતા અનાજ્ની બૂમો પાડનારાઓ તપાસ કરો, તો જણાશે કે માત્ર પેટ પૂરતા અનાની જ તેમને અપેક્ષા છે, અને એટલું જો મળી જાય, તો તેઓ બાકીનો સમય ધર્મચર્ચામાં અને ધર્મક્રિયામાં ગાળવા તૈયાર છે, એમ છે જ નહિ. આજ્ની આર્થિક મૂંઝવણો કઈ રીતે ઊભી થઈ અને કઈ રીતે વધી રહી છે એને લગતી હુંડીયામણની, વ્યાપારની, યંત્રવાદની, પરદેશી સત્તાની કે એવી બીજી ચર્ચાઓને એકબાજુ મૂકો. એ વિષય અહીં ચર્ચવાની જરૂર નથી. પરંતુ એ બધું છતાં એ આર્યદેશના વાસ્તવિક વાતાવરણને જો બરાબર જાળવવાનો પ્રયત્ન થાય, નિરર્થક વધી ગયેલી જરૂરિયાતો ઉપર કાપ મૂકાય, ખોટા મોજશોખો તજી દેવાય, અને જેટલી જેટલી વિલાસાદિની દુવૃત્તિઓ વધી ગઈ છે, તે દૂર કરાય, તો આર્ય દેશના માનવીઓને ઘેર પેટ પૂરતું અનાજ મેળવવાને ધર્મની ક્રિયા તજ્વી પડે એમ તો નથી જ.
