________________
રાજ
માથા ઉપરની જટાઓ રત્નાં કુરોની શ્રેણી સમાન બની ગઈ, આથી ત્યારથી આરંભીને તે પક્ષીનું નામ ગંધને બદલે જટાયુ એવું થયું. અર્થાત્ ત્યારથી એ પક્ષી જટાયુ કહેવાયું.”
સાચું સુખ સંસારમાં ક્યાં છે ? આવો આશ્ચર્યકારક બનાવ બનવાથી શ્રી રામચંદ્રજીએ બે ચારણ મુનિઓને પૂછ્યું કે, ‘આ ગીધ પક્ષી માંસનું ભક્ષણ કરનારું અને દુર્બુદ્ધિને ધરનારું હોય છે, છતાં આપનાં ચરણોની પાસે રહીને આ પક્ષી કેમ શાંત થઈ ગયું ? વળી હે ભગવંતો ! પહેલાં તો આ પક્ષી અત્યંત વિરૂપ અવયવોવાળું હતું અને આજે ક્ષણવારમાં આ શાથી સુવર્ણરત્નોના ઢગની કાંતિવાળું થઈ ગયું?' શ્રી રામચંદ્રજીએ પૂછેલા આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં તે ત્રિગુપ્ત અને સુગુપ્ત નામના બે ચારણ મુનિવરોમાંથી સુગુપ્ત નામના મહર્ષિ શ્રી રામચંદ્રજીને વિસ્તારથી જટાયુ પક્ષીનો પૂર્વ ભવ કહે છે. આ જટાયુ પક્ષીનો આત્મા પૂર્વે દંડક નામનો રાજા હતો અને તેના જ નામથી આ અરણ્યનું નામ દંડકારણ્ય એવું પડ્યું છે.
અનંતજ્ઞાની પરમષિઓ ફરમાવે છે કે, “આ આત્મા કર્મના છે વિવશપણાથી ચોરાશી લાખ જીવાયોનિઓ પૈકીની જુદી જુદી યોનિઓમાં ભટક્યા કરે છે. અને વિવિધ પ્રકારનાં દુઃખો સહન કરે * છે, આથી જ તે મહાપુરુષો ફરમાવે છે કે, “જ્યાં સુધી આત્મા કર્મથી લેપાયેલો છે, ત્યાં સુધી કદીએ સાચા સુખને પામી શકતો નથી. સંસારમાં સુખની કલ્પના એ સુખની ભ્રમણા માત્ર છે, સાચું સુખ સંસારમાં છે જ નહિ, કારણકે જે કાંઈ સુખ છે તે આત્મામાં છે. અને કર્મના આવરણથી એ દબાએલું છે. માટે સુખની અર્થી દુનિયાએ તો એક માત્ર કર્મનાશનો જ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.”
પરોપકારી જ્ઞાની પુરુષોએ આવું આવું સાહિત્ય આપણી સમક્ષ મૂક્યું છે, તેનો હેતુ એ જ કે આપણે પાપના કડવાં ફળોને
I દંડક દંડકારણ્ય જટાયુપક્ષી...૭
