Yog Drushti Samucchay Part 03

SR No.: 022739
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2007
Total Pages: 158
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 108

૪૮૭
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૨૦૦ બ્લોક :
दिदृक्षाद्यात्मभूतं तन्मुख्यमस्य निवर्तते ।
प्रधानादिनतेर्हेतुस्तदभावान्न तन्नतिः ।।२०० ।। અન્વયાર્થ:
ત=તે કારણથી=આત્માના સ્વભાવનું ઉપમર્દન થાય છે તે કારણથી, કચ=આના આત્માના પ્રધાનવિનોદૈતુ મુન્નાભૂતમ્ વિવિ=પ્રધાનાદિ પરિણતિનું કારણ, અનુપચરિત, આત્મભૂત એવા દિક્ષાદિ નિવર્તતૈ=નિવર્તન પામે છે. તમાવ=તેના અભાવને કારણે=દિક્ષાદિના અભાવને કારણે જ તદ્ નત્તિ: પ્રધાનાદિની પરિણતિ નથી મુક્ત આત્માને પ્રધાનાદિની પરિણતિ નથી. ૨૦૦૫ બ્લોકાર્ધ :
આત્માના સ્વભાવનું ઉપમર્દન થાય છે તે કારણથી, આત્માના પ્રધાનાદિ પરિણતિનું કારણ અનુપચરિત આત્મભૂત એવા દિદક્ષાદિ નિવર્તન પામે છે. દિદક્ષાદિના અભાવને કારણે મુક્ત આત્માને પ્રધાનાદિની પરિણતિ નથી. ||૨૦૦ll ટીકા :
दिदृक्षाऽविद्यामलभवाधिकारादि, 'आत्मभूतं' सहजं वस्तुसत्, 'तत्'= तस्मात्, ‘मुख्यम्'= अनुपचरितमेव, 'अस्य'=आत्मनो 'निवर्तत' अतिवर्तत इति, किम्भूतं तदित्याह ('प्रधानादिनतेः')प्रधानमायादिपरिणते:, 'हेतुः'=कारणम्, 'तद्भावाद्' दिदृक्षाद्यभावात्, 'न तन्नतिः' न प्रधानादिपरिणतिर्मुक्तात्मन इति ।।२०० ।। ટીકાર્ય :
વિક્ષા વિદ્યામન ...... પ્રધાનવિરિતિક્રુર તિ | ત=રમ–તે કારણથી આત્માના સ્વભાવનું ઉપમઈત થાય છે તે કારણથી, આના=આત્માના, મુખ્ય=અનુપચરિત જ, વસ્તુ સત્ વસ્તુરૂપે સત્ એવા સહજ આત્મભૂત દિક્ષા, અવિદ્યા, મલ, ભવઅધિકારાદિ તિવર્તન પામે છે. કેવા પ્રકારનું તે છે=કેવા પ્રકારનું દિક્ષાદિ છે ? એથી કરીને કહે છે – પ્રધાનાદિ તતિનો હેતુ=પ્રધાન આદિ પરિણતિનું કારણકર્મબંધ આદિ પરિણતિનું કારણ, દિદક્ષાદિ છે. તેના અભાવથી દિક્ષાદિના અભાવથી, તેની તતિ નથી=મુક્ત આત્માને પ્રધાનાદિની પરિણતિ નથી. ‘તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિમાં છે. ૨૦૦૫. ક ટીકામાં ‘નવતંત' પછી તિવતંત તિ' એ વધારાનું જણાય છે.
ટીકામાં ‘પ્રધાનમપરિપતં:' છે, ત્યાં પ્રધાનનત: હોવું જોઈએ. 'પ્રધાનનત:' માં ક શબ્દથી પ્રધાનના=કર્મના, કાર્યરૂપ ભવપ્રપંચનું ગ્રહણ કરવું.