________________
કર્મવિપાક કર્મગ્રન્થ
૧૪૭ સુરદિપુ રસ પUા, તિર-ડુ-સાય-વિના-મદુરા ! હાસા-કુનદુ-મિડ-ઘર-સી-૩પદ-સિદ્ધિ-
ગુટ્ટા ૪ ગાથાર્થ- સુગંધ અને દુર્ગધ એમ બે પ્રકારે ગંધ જાણવી, કડવો-તીખોતુર-ખાટો અને મીઠો એમ પાંચ પ્રકારે રસ જાણવો, ભારે-હલકા, કોમળ-કર્કશ, શીત-ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ અને રુક્ષ એમ કુલ આઠ સ્પર્શી જાણવા. ૪૧. नील-कसिणं-दुग्गंधं, तित्तं कडुअंगुरूं खरं रुक्खं । सीअंच असुहनवगं, इक्कारसगं सुभं सेसं ॥ ४२ ॥
ગાથાર્થ- વર્ણમાં નીલો અને કાળો,ગંધમાં દુર્ગધ, રસમાં તિક્ત અને કુટક અને સ્પર્શમાં ગુરુ-કર્કશ-રુક્ષ અને શીત આ કુલ ૯ ગુણો અશુભ છે. બાકીના ૧૧ શુભ છે. ૪૨. चउह-गइव्वणुपुव्वी, गइ-पुव्वौदुगं, तिगं नियाउजुअं પુત્રી વ, સુદ-સુદ-વસુદૃ-વિદા . ૪રૂ I
ગાથાર્થ- આનુપૂર્વી કર્મ ગતિની માફક ચાર પ્રકારે છે. ગતિ અને આનુપૂર્વીનું દ્ધિક ગણાય છે. તથા તેમાં પોતાનું આયુષ્ય યુક્ત કરીએ તો ત્રિક કહેવાય છે. આનુપૂર્વીનો ઉદય વક્રગતિમાં થાય છે. બળદ અને ઉંટની જેમ શુભઅશુભ વિહાયોગતિ બે પ્રકારે છે. ૪૩. परघाउदया पाणी, परेसिं बलिणंपि होइ दुद्धरिसो। ऊससणलद्धिजुत्तो, हवेइ ऊसासनामवसा ॥४४।।
ગાથાર્થ- પરાઘાત નામકર્મના ઉદયથી પ્રાણી બળવાન એવા પણ પરને દુર્ઘર્ષ (દુઃખે જીતાય તેવો) બને છે. ઉચ્છવાસ નામકર્મના ઉદયથી જીવ ઉચ્છવાસ લબ્ધિથી યુક્ત બને છે. ૪૪. रवि-बिंबे उजीअंगं, ताव-जुअं आयवाउ, न उजलणे । जमुसिण-फासस्स तहिं, लोहिअवण्णस्स उदउत्ति ॥४५॥
ગાથાર્થ- સૂર્યના બિંબને વિષે જ (પૃથ્વીકાય) જીવોનું શરીર જે તાપયુક્ત લાગે છે તે આતપનામકર્મના ઉદયથી છે. પરંતુ અગ્નિકાય જીવોને આતપનામકર્મનો
