________________
૧૪૦
નવ્યપ્રથમકર્મગ્રન્થ ગાથાર્થ- અનુગામી, વર્ધમાન અને પ્રતિપાતી એમ ત્રણ ભેદ તથા તેના પ્રતિપક્ષી ત્રણ ભેદ મળી અવધિજ્ઞાન કુલ ૬ ભેદવાળું છે. ઋજુમતિ અને વિપુલમતિ એમ બે પ્રકારે મન:પર્યવજ્ઞાન છે. અને (અન્તિમ) કેવળજ્ઞાન એક જ પ્રકારનું છે. ૮. एसिं जं आवरणं, पडु व्व चक्खुस्स तं तयावरणं । दसण चउ पण निद्दा, वित्तिसमं दंसणावरणं ॥९॥
ગાથાર્થ- આ પાંચ જ્ઞાનોનું આચ્છાદન કરનારું જે કર્મ, તે ચક્ષુની આડા પાટાની જેમ તે તે આવરણીય કર્મ કહેવાય છે. દર્શનાવરણચતુષ્ક અને નિદ્રાપંચક એમ દર્શનાવરણીય કર્મ ૯ પ્રકારનું છે અને તે દ્વારપાલ સમાન છે. ૯. ag-વિદિ-સ્મરછુ-લિવિય-દિ-વત્તેટિં ત્રા दंसणमिह सामन्नं, तस्सावरणं तयं चउहा ॥१०॥
ગાથાર્થ- ચક્ષુદર્શન એટલે દષ્ટિ અર્થાત્ નયન, તેના વડે જોવું તે, અચક્ષુ એટલે શેષ ઈન્દ્રિયો, તેના વડે જાણવું તે, તથા અવધિ અને કેવલદર્શન એમ દર્શન ચાર પ્રકારે છે. દર્શન એટલે અહીં સામાન્ય બોધ એવો અર્થ કરવો, તેનું આવરણ પણ ચાર પ્રકારે છે. ૧૦. सुहपडिबोहा निद्दा, निद्दानिद्दा य दुक्खपडिबोहा । पयला ठिओवविट्ठस्स, पयलपयला उ चंकमओ ॥११॥
ગાથાર્થ- સુખે જાગૃતિ થાય જેમાં તે નિદ્રા, મુશ્કેલીથી જાગૃતિ થાય જેમાં તે નિદ્રાનિદ્રા, ઉભા રહેલાને, કે બેઠેલાને જે નિદ્રા આવે તે પ્રચલા, અને ચાલતાને જે નિદ્રા આવે તે પ્રચલાચલા. ૧૧. दिणचिंतिअत्थकरणी, थीणद्धी अद्धचक्कीअद्धबला । મદુ-ત્તિ-વ-વ્યારા-, નિદvi વહુરા ૩ વેગવં ૨૨
ગાથાર્થ- દિવસે ચિંતવેલા કાર્યને કરવાવાળી થીણદ્ધિ નિદ્રા છે અને તે અર્ધચક્રી (વાસુદેવ) કરતાં અર્ધ બળવાળી હોય છે. મધથી લેપાયેલી તલવારની ધારને ચાટવા સરખું બે પ્રકારે વેદનીય કર્મ છે. ૧૨.
