________________
૧૨૮
પ્રાચીનચતુર્થકર્મગ્રન્થ પાંચ જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાન, એમ આઠ સાકારોપયોગ, ચાર દર્શન નિરાકારોપયોગ, એ બાર જીવના લક્ષણરૂપ ઉપયોગો છે. ૪૨. मणुयगईए बारस, मणकेवलदुरहिया नवन्नासु । थावरइगिबितिइंदिसु अचक्खुदंसणमनाणदुगं ॥ ४३ ॥
મનુષ્યગતિને વિષે, બાર ઉપયોગો, દેવ-નારક-તિર્યંચગતિને વિષે મન:પર્યવજ્ઞાન, કેવલદ્ધિકરહિત નવ ઉપયોગો, સ્થાવર, એકેન્દ્રિય,બેઇન્દ્રિય, તેઇન્દ્રિયને વિષે અચક્ષુદર્શન, અજ્ઞાનદ્ધિક એમ ત્રણ ઉપયોગ હોય છે. ૪૩. चक्खुजुयं चउरिंदिसु, तं चिय बारसपणिंदितसकाए । जोए वेए सुक्काएँ भवसन्नीसु आहारे ॥ ४४ ॥
ચઉરિન્દ્રિયને વિષે ચક્ષુર્દર્શનયુક્ત ચાર ઉપયોગ, પંચેન્દ્રિય, ત્રસકાય, ત્રણયોગ, ત્રણવેદ, શુક્લલેશ્યા, ભવ્ય, સંજ્ઞી, આહારીને વિષે બાર ઉપયોગ હોય છે. ૪૪. केवलदुगहीणा दस, कसायपणलेसचक्खुचक्खूसु । केवलदुगे नियदुर्ग, खइगे नव नो अनाणतिगं ॥ ४५ ॥
કષાય, પાંચલેશ્યા, અચક્ષુર્દર્શન અને ચક્ષુદ્ર્શન એ અગીયાર માર્ગણાને વિષે કેવલદ્ધિક વિના દશ ઉપયોગી હોય છે. કેવલબ્રિકમાર્ગણાએ પોતાના બે કેવલદ્ધિક ઉપયોગ હોય છે. ક્ષાયિકે અજ્ઞાનત્રિક વિના નવ ઉપયોગ હોય છે. ૪૫. पढमचउनाणसंजमवेयगउवसमियओहिदंसेसु । नाणचउदंसणतिगं, केवलदुजुयं अहक्खाए ॥ ४६ ॥
મત્યાદિજ્ઞાન ચાર, સામાયિકાદિ સંયમ ચાર, શાયોપથમિક, પશામક, અવધિદર્શનને વિષે ચાર જ્ઞાન, ત્રણ દર્શન એમ સાત ઉપયોગ હોય છે. યથાખ્યાત સંયમે કેવલદ્ધિક સહિત નવ ઉપયોગ હોય છે. ૪૬.
