________________
પ્રદેશબંધના ભાંગા
પ્રથમ છ મૂળ (કર્મ) પ્રકૃતિના ભાંગા સમજાવે છે.
સર્વથી વધારે કર્મસ્કંધોને ગ્રહણ કરવા તે ઉત્કૃષ્ટ પ્રદેશબંધ. તેનાથી કંઈક ન્યુન ન્યુન સંખ્યાએ યાવત્ સર્વથી અલ્પ કર્મસ્કંધો ગ્રહણ કરવા તે સર્વે અનુત્કૃષ્ટ પ્રદેશબંધ. આ બે પ્રકારમાં પ્રદેશબંધના સર્વ ભેદોનો સમાવેશ થઈ જાય છે. તથા સર્વથી ઓછા કર્મસ્કંધોને ગ્રહણ કરવા તે જઘન્ય પ્રદેશબંધ, તેનાથી કંઈક અધિક અધિક સંખ્યાએ યાવત્ સર્વથી અધિક કર્મસ્કંધોને ગ્રહણ કરવા તે અજઘન્ય પ્રદેશબંધ, આ બે પ્રકારમાં પણ પ્રદેશબંધના સર્વ ભેદોનો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રમાણે બે-બે પ્રકારની રીતે પ્રદેશબંધ ૪ પ્રકારનો છે. અને તે દરેક પ્રકાર પુનઃ કાળની અપેક્ષાએ સાદિ ઈત્યાદિ યથાસંભવ બે – ત્રણ અથવા ચાર ભેદવાળો હોય છે.
=
યોગ વધારે તેમ પ્રદેશબંધ વધારે, એટલે ઉત્કૃષ્ટ યોગ હોય ત્યારે ઉત્કૃષ્ટ પ્રદેશબંધ થાય. જેમ જેમ યોગ ઘટે તેમ પ્રદેશો ઓછા બંધાય. માટે ઉત્કૃષ્ટ યોગથી યોગ ઓછો હોય તો અનુત્કૃષ્ટ પ્રદેશબંધ થાય. સર્વથી અલ્પ યોગ હોય ત્યારે જઘન્ય પ્રદેશબંધ અને યોગ વધે તેમ પ્રદેશબંધ વધે તે સર્વ અજઘન્ય કહેવાય.
૬ મૂળ કર્મમાં ઉત્કૃષ્ટ પ્રદેશબંધના બે ભાંગા. સાદિ અને અધ્રુવ તે આ પ્રમાણે
૬ મૂળકર્મનો ઉત્કૃષ્ટ પ્રદેશબંધ ૧૦મા ગુણઠાણે હોય છે. જ્યારે જીવ ૧૦મા ગુણઠાણે ઉત્કૃષ્ટ યોગવાળો થાય ત્યારે ઉત્કૃષ્ટની સાદિ. ઉત્કૃષ્ટયોગ ૧ અથવા ૨ સમય રહે. પછી અવશ્ય અનુત્કૃષ્ટ બંધ થાય તેની ઉત્કૃષ્ટ અધ્રુવ. અથવા ૧૧ મા ગુણઠાણે અબંધ થાય ત્યારે પણ ઉત્કૃષ્ટ અવ થાય છે.
અનુભૃષ્ટનાં ચાર ભાંગા ઃ- સાદિ, અનાદિ, ધ્રુવ અને અધ્રુવ. ૧૦મે ગુણઠાણે ઉત્કૃષ્ટ યોગમાંથી પતિત થઈ અનુષ્કૃષ્ટ બંધ કરે ત્યારે અથવા ૧૧મા ગુણઠાણે અબંધ થઈ ૧૦મે ગુણઠાણે આવે અને જો અનુત્કૃષ્ટ બંધ કરે ત્યારે અનુભૃષ્ટની સાદિ. અનાદિ કાળથી મિથ્યાત્વ. આદિ નવ ગુણઠાણે અનુત્કૃષ્ટ બંધ કરતો
190
