________________
શતકનામા પંચમકર્મગ્રંથ એક સમયમાં ગ્રહણ કરેલા કર્મપ્રદેશના ઉત્તરપ્રકૃતિઓમાં અલ્પબદુત્વના
કેટલાક હેતુઓ. જ્ઞાનાવર ગીય કર્મ : વિવક્ષિત સમયે ગ્રહણ કરેલા કર્મ પરમાણુમાં જે ભાગ જ્ઞાનાવરણીયને આવે તેનો અનંતમોભાગ સર્વઘાતી પ્રકૃતિને ભાગે આવે છે કારણકે તીવ્રરસવાળા દલિકો સર્વથી થોડા હોય છે. અને બાકી રહેલા દળિયા દેશઘાતીને આપે છે. તેમાં પણ મંદરસવાળા દળિયા વધારે હોય અને તીવ્રરસવાળા દળિયા ઓછા હોય તેથી મનઃ પર્યવજ્ઞાનાવરણીયને ભાગે દલિકો થોડા આવે અને મતિજ્ઞાનાવરણીયને ભાગે સર્વથી વધારે દલિકો આવે છે. | દર્શનાવરણીય કર્મ - જે પ્રદેશો મળ્યા હોય તેના અનંતમાભાગને સર્વઘાતી ને ૬ વિભાગમાં વહેંચે અને બાકી રહેલા પ્રદેશો ચક્ષુદર્શ. અચક્ષુદર્શ. અને અવધિદર્શ. એ ૩ દેશઘાતિ પ્રકૃતિને ભાગે આવે. સર્વઘાતી પ્રકૃતિના ૬ ભાગ પહેલા અને બીજા ગુણઠાણે હોય. ત્રીજા ગુણઠાણાથી આઠમાના પહેલા ભાગ સુધી ત્રણ ભાગ હોય અને ૮ માના બીજા ભાગથી ૧૦ મા ગુણઠાણે કેવલદર્શનાવરણીયનો એક ભાગ હોય છે. દેશઘાતી પ્રકૃતિના ત્રણ ભાગ ૧ થી ૧૦ ગુણઠાણા સુધી હોય છે. અહીં હેતુ - કારણ જ્ઞાનાવરણીયની જેમ છે.
વેદનીયકર્મ - ભાગમાં આવેલા સર્વ પ્રદેશો તે સમયે બંધાતી સાતા અથવા અસાતા રૂપે એક પ્રકૃતિપણે જ પરિણમે છે. અસાતા બંધાય ત્યારે સાત કે આઠ ભાગ પડે. સાતા ૧૧ થી ૧૩ એકલીજ બંધાય માટે ભાગ વધારે.
એ પ્રમાણે ગોત્રકર્મ અને આયુષ્યકર્મના પ્રદેશો પણ પોતપોતાની એકેક ઉત્તર પ્રકૃતિ રૂપે પરિણમે છે. ગોત્રકર્મમાં નીચગોત્રનો ભાગ સર્વથી થોડો હોય છે અને ઉચ્ચગોત્રનો વધારે. કારણકે ૧ લે ગુણઠાણે નીચગોત્ર બંધાય ત્યારે ૭ કર્મના ભાગ પડે અને ૧૦મે ગુણઠાણે ગોત્રમાં ઉચ્ચગોત્ર બંધાય ત્યારે ૬ કર્મના ભાગ પડે. તેથી નીચગોત્ર કરતાં ઉચ્ચગોત્રના ભાગમાં દલિતો વધારે આવે છે.
કોઈપણ આયુષ્યનો બંધ વખતે યોગ વ્યાપાર સમાન પણે ઉત્કૃષ્ટ હોય છે અને આયુષ્ય બંધાય ત્યારે મૂળ આઠ ભાગ જ પડે માટે પરસ્પર સમાન હોય છે.
11)
