________________
શતકનામા પંચમકર્મગ્રંથ
રસબંધના ભાંગા
चउ तेअवन्न वेअणिअ नामणुक्कोस सेसधुवबंधी । ધાર્દુળ અનો, ગો” તુવિદો રૂમો પણદા ||74 || અનુક્રોસ - અનુષ્કૃષ્ટ રસબંધ
अजहन्न
-
અજઘન્ય રસબંધ
અર્થ :- તૈજસ ચતુષ્ક શુભવર્ણ ચતુષ્ક, વેદનીય કર્મ, અને નામકર્મનો અનુત્કૃષ્ટ રસબંધ તથા બાકીની (૪૩) ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિ અને (૪) ઘાતીમૂળ પ્રકૃતિનો અજઘન્ય રસબંધ, અને ગોત્રકર્મના (અનુત્કૃષ્ટ તથા અજઘન્ય) બંને રસબંધ એ ચાર પ્રકારે છે. ૫૭૮૫
-
વિવરણ :- હવે મુળ તથા ઉત્તર પ્રકૃતિને વિષે રસબંધના ભાંગા કહે છે. તેમાં તૈજસ ચતુષ્ક એટલે તૈજસ, કાર્પણ, અગુરુલઘુ અને નિર્માણ તથા શુભ વર્ણચતુષ્ક એ આઠ પ્રકૃતિનો અનુત્કૃષ્ટ રસબંધ ચાર પ્રકારે છે. તે આ પ્રમાણે આ આઠ પ્રકૃતિ શુભ છે તેથી તેનો ઉત્કૃષ્ટ રસ બંધ વિશુદ્ધિથી બંધાય ઉપશામક કરતા ક્ષપકને વિશુદ્ધિ વધારે હોય છે. ઉપશમશ્રેણીવાળો જીવ અપૂર્વકરણના છઠ્ઠા ભાગ સુધી અનુત્કૃષ્ટ રસ બંધ કરે છે. ઉત્કૃષ્ટ બંધ તો ક્ષપક જ કરે. અપૂર્વકરણના સાતમાભાગે આ આઠ પ્રકૃતિનો બંધ વિચ્છેદ થઈ જાય તેથી ઉપશમ શ્રેણીવાળાને અનુત્કૃષ્ટ રસબંધ અવ થાય. આ ઉપશમશ્રેણીવાળો ૧૧ મા ગુણઠાણેથી પડી ફરી પાછો અપૂર્વગુણઠાણે આવે ત્યારે અથવા મરીને ચોથે ગુણઠાણે જાય ત્યારે અનુષ્કૃષ્ટ રસ બંધ શરૂ કરશે તેથી અનુત્કૃષ્ટની સાદિ અનાદિકાળથી મિથ્યાત્વે રહેલા છે અને ઉપશાંતપણું પામ્યા નથી તેને અનુષ્કૃષ્ટ અનાદિ. અભવ્ય ક્યારેય ઉપરના ગુણઠાણા પામવાનો નથી તેથી અનુત્કૃષ્ટ ધ્રુવ અને ભવ્યજીવ ફરી ઉપરના ગુણઠાણા પામી ક્ષપકશ્રેણી ચઢે ત્યારે અથવા ઉપશમશ્રેણીમાં ૮ મે ગુણઠાણે અબંધપણું પામે ત્યારે અનુત્કૃષ્ટ અધ્રુવ આ પ્રમાણે અનુભૃષ્ટના ચાર'ભાંગા છે. અને બાકીના બંધ બે પ્રકારે એટલે (૧) ઉત્કૃષ્ટ (૨) જઘન્ય અને (૩) અજઘન્ય બંધ સાદિ અને અધ્રુવ એમ બે જ પ્રકારે છે તે આ પ્રમાણે..
125
