________________
શતકનામા પંચમકર્મગ્રંથ ઠાણીયો રસ બંધાય છે.
શુભપ્રકૃતિનો રસબંધ તેનાથી વિપરિત તે આ પ્રમાણે - પાણીની રેખા અને રેતીની રેખા સમાન સંજ્વલન અને પ્રત્યાખ્યાનીય કષાયે કરી શુભ પ્રકૃતિનો ચાર ઠાણીયો રસ બંધાય. પૃથ્વીની રેખા સમાન અપ્રત્યાખ્યાનીય કષાયે કરી ત્રણ ઠાણીયો રસ બંધાય અને પર્વતની રેખા સમાન અનંતાનુબંધી કષાયે કરી બે ઠાણિયો રસ બંધાય, એક ઠાણિયો રસ શુભ પ્રકૃતિનો હોતો નથી. કારણકે તે સંક્ષિપ્ત પરિણામ વખતે ખાસ શુભ પ્રકૃતિઓ બંધાતી નથી. અને જે બંધાય છે તેનો તથાસ્વભાવે એક ઠાણીયો રસ બંધાતો નથી.
હવે કેટલી પ્રકૃતિનો કેટલો રસ બંધાય તે કહે છે.
પાંચ અંતરાય, દેશઘાતી આવરણ કરનારી સાત પ્રકૃતિ એટલે કેવળદ્ધિક વર્જીને ચાર જ્ઞાનાવરણીય અને ત્રણ દર્શનાવરણીય. પુરુષવેદ અને સંજ્વલન ચાર કષાય આ સત્તર પ્રવૃત્તિનો એક ઠાણિયો, બે ઠાણિયો ત્રણ ઠાણિયો અને ચાર ઠાણિયો એમ ચારે પ્રકારના રસયુક્ત બંધાય છે.
આ સત્તર પ્રકૃતિનો એક ઠાણિયો રસ અનિવૃત્તિ બાદર ગુણઠાણાના સંખ્યાતા ભાગ ગયા પછી બંધાય છે. બાકીની ૧૦૩ પ્રકૃતિનો બે ઠાણિયો, ત્રણ ઠાણિયો અને ચાર ઠાણિયો રસ બંધાય, પણ એક ઠાણિયો રસ બંધાય નહિ. કારણકે અશુભ પ્રકૃતિનો એક ઠાણિયો રસ અનિવૃત્તિનાદર ગુણઠાણાના સંખ્યાતા ભાગ પછી જ હોય છે. માટે ત્યાં ન બંધાતી હોવાથી ૬૫ અશુભ પ્રકૃતિનો એક ઠાણિયો રસ ન બંધાય અને જે કેવળજ્ઞાનાવરણીય અને કેવલદર્શનાવરણીય એ બે અશુભ પ્રકૃતિ ત્યાં બંધાય છે પણ આ બે પ્રકૃતિ તો સર્વઘાતી છે. માટે તથાસ્વભાવે આ પ્રકૃતિઓનો એક ઠાણિયો રસ બંધાય નહિ. બે ઠાણિયો જ બંધાય અને શુભ પ્રકૃતિઓનો તો એક ઠાણિયો રસ હોય જ નહિ. કારણકે અતિવિશુદ્ધિએ વર્તતો હોય ત્યારે શુભ પ્રકૃતિનો સાર ઠાણિયો રસબાંધે અને જો અતિ સંક્લિષ્ટ થાય તો શુભ પ્રકૃતિનો બંધ ન કરે તેથી તત્ પ્રાયોગ્ય સંક્લિષ્ટ થાય ત્યારે બે ઠાણિયો રસ બંધાય, શુભનો સ્વભાવ જ એવો છે તેથી એક ઠાણિયો રસ બંધાય નહિ.
109
