________________
: ૧૩ :
કરેલા કર્મના સ્વરૂપથી કારણની નિંદા દ્વારા નિંદા કરવી, કર્મને સ્વરૂપથી અથવા તેના હેતુઓને રેવા દ્વારા રોકવા તે સંવર. એ પ્રમાણે ગહ અને સંવર પણ જીવ પોતે જ કરે છે. યદ્યપિ ગહદિમાં ગુરૂ વગેરેનું સહકારીપણું છે તે પણ તેઓની પ્રધાનતા નથી. પ્રધાનપણું જીવવીર્યનું જ છે. ગુરૂવગેરે સંતપુરૂષોને ઉપદેશ જીવના વીર્ષોલ્લાસ માત્રમાં કારણ છે.
૨૬. હવે ઉદીરણ સંબંધે કહે છે-ઉદરેલાં કર્મને ઉદરતે નથી, કારણ કે તેને જે ઉદીરે તો ઉદીરણા બંધ પડવાનો પ્રસંગ જ ન આવે. નહિ ઉદરેલાં કર્મને પણ ઉદારતો નથી, એટલે જેની લાંબા કાળે ભવિષ્યમાં ઉદીરણ થવાની છે અથવા જે નિકાચિતરૂપે કે નિધત્તરૂપે થયેલા છે અને તેથી જેની ઉદીરણ થવાની નથી તેને ઉદારતો નથી, પણ નહિ ઉદીરેલા છતાં પછીના સમયે ઉદીરણા થવાને ગ્ય છે તેને ઉદીરે છે; કારણ કે તે વિશિષ્ટ ગ્યતાને પ્રાપ્ત થયેલું છે. જે ઉદયવડે પછીના સમયે નાશ કરાયેલું હોય તેને પણ ઉદીરતો નથી, કારણ કે તે અતીતરૂપે થયેલું છે અને અતીતરૂપે થયેલું કર્મ હોતું નથી અને નહિ હોવાથી તે ઉદીરણને અયોગ્ય છે. યદ્યપિ ઉદીરણાદિમાં કાળ અને સ્વભાવાદિનું કારણ પણું છે, તો પણ મુખ્યપણે જીવનું વીર્ય જ કારણ છે. એ પ્રમાણે ઉત્થાનાદિવડે ઉદીરે છે. એમ કાંક્ષામહનીયની ઉદીરણું કહી.
હવે તેની જ ઉપશમના કહે છે-ઉપશમ મેહનીયકર્મને જ થાય છે. તે સંબંધે કહ્યું છે કે-મેહનીય કર્મને જ ઉપશમ થાય છે, ચાર ઘાતી કર્મનો ક્ષય અને ક્ષાપશમ થાય છે. ઉદય, ક્ષય અને પરિણામ એ ત્રણે ભાવ આઠે કર્મના હોય છે. ઉપશમ એટલે ઉદયમાં આવેલા કર્મનો ક્ષય કરી નહિ ઉદયમાં આવેલા કર્મને રસ અને પ્રદેશથી સર્વથા અનુભવ ન કરે. આ ઉપશમ અનાદિ મિથ્યાદષ્ટિને સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિમાં અને ઉપશમશ્રેણિમાં હોય છે. ઉદયમાં આવેલા કર્મનું અવશ્ય વેદના થાય છે માટે તેને ઉપશમ થતો નથી.
- ઉદીરેલું કર્મ વેદાય છે માટે પછી વેદનસંબંધે પ્રશ્ન છે અને તેના ઉત્તરમાં ઉદીરેલું કર્મ વેદે છે, એમ કહ્યું છે. નહિ ઉદરેલા
