________________
આરંભ-હિંસા. ૨ પ્રહ–હે ભગવન્! છ આત્મારંભી, પરારંભી, ઉભયારંભી અને અનારંભી હોય?
ઉ– મૈતમ! કઈ છે આત્મારંભી, કેઈ પરારંભી, કેઈ ઉભયારંભી અને કેઈ અનારંભી હોય.
૩ પ્રવ–હે ભગવન્! એમ શા હેતુથી કહે છે? ઉ– હે ગતમ! જીવો બે પ્રકારના છે. તે આ પ્રમાણે –
સંસારી અને અસંસારી. તેમાં જે અસંસારી જીવે છે તેઓ તે મેક્ષને પ્રાપ્ત થયેલા હોવાથી કેઈને પણ આરંભ-હિંસા કરતા નથી. જેઓ સંસારી છે તેમાં બે પ્રકારના છે—સંવતસંયમી અને અસંયત-અસંયમી. સંયત છે પણ બે પ્રકારના છે–પ્રમત્તસંયત અને અપ્રમત્તસંવત. જેઓ અપ્રમત્તસંયત છે તેઓ પ્રમાદરહિત (આત્મજાગૃતિવાળા) હેવાથી કોઈને પણ આરંભહિંસા કરતા નથી, પણ અનારંભી (અહિંસક) છે. જેઓ પ્રમત્તસંયત છે તેઓ પણ શુભગને આશ્રયી અનારંભી છે, અશુભાગને આશ્રયી આત્મારંભી, પરારંભી અને ઉભયારંભી છે, પણ અનારંભી નથી. જેઓ અસંયત–અસંયમી છે તેઓ અવિરતિને આશ્રયી આત્મારંભી, પરારંભી અને ઉભયારંભી છે. તે કારણથી હે ગતમ! એમ કહું છું કે કેટલાએક છ આત્મારંભી, પરારંભી, ઉભયારંભી અને કેટલાએક અનારંભી છે.
પ્રશ્ન ૨-૩ નું વિવેચન ૧ આત્માનો આરંભ –હિંસા કરનાર આત્મારંભી, પરને આરંભ કરનાર પરારંભી અને આત્મા અને પર બનો આરંભ કરનાર ઉભયારંભી. તેમાં જીવો મન, વચન અને કાયાને અશુભ
ગને તથા અવિરતિને આશ્રયી આત્મારંભી, પરારંભી અને ઉભયારંભી છે. જ્યાં સુધી અવિરતિ અને અશુભ યોગ છે ત્યાં સુધી જીવ પિતાની, પરની અને બન્નેની હિંસા કરે છે પણ અહિંસક નથી.
