________________
૫. જૈનધર્મનાં પ્રસારમાં અને પ્રજાકલ્યાણક્ષેત્રે શ્રેષ્ઠીઓનો ફાળો
જૈનધર્મના પ્રસાર માટે શ્રેષ્ઠીઓની લોકકલ્યાણની નીતિ પણ એટલીજ મહત્વની છે. જેટલી જૈનમુનિ અને જૈનયતિઓની. કચ્છમાં જૈન શ્રેષ્ઠીઓની નામના, પ્રતિષ્ઠા, દીન-દુખિયાની સેવા, કાર્યશક્તિ અને પ્રભાવશીલતા પ્રશંસનીય રહી છે. જેમાં જગડૂશાહનું નામ મોખરે આવે છે.
શ્રેષ્ઠી જગડૂશાહનું અદ્વિતીય સ્થાનઃ
શ્રીમાળી જ્ઞાતિમાં વિયદુ નામે બહુ યશસ્વી શેઠ હતો. તેણે સંઘભક્તિ કરવા સાથે દહેરાસર, વાવ, દાનશાળા, પરબ વગેરે બંધાવ્યાં હતાં. તે કચ્છના કંથકોટમાં રહેતો હતો. તેને વરણાગ નામે પુત્ર હતો. જે ધર્માત્મા હોવાથી શત્રુંજ્ય, ગિરનાર વગેરે તીર્થોના સંઘ કાઢ્યાં હતાં. અને ગરીબોને ખૂબ મદદ કરી દાનવીર તરીકે પ્રસિદ્ધિ મેળવી હતી. તેના વંશમાં મોટો દાની અને સત્યવાદી વાસ (નામ) થયો. આ વાસને વિસલ વગેરે પાંચ પુત્રો હતા. આ વિસલને ચાર પુત્રો હતાં અનુક્રમે : (૧) લક્ષ - વિદ્વાન હતો (૨) સુલક્ષણ - સદ્ગુણી હતો (૩) સોલાક · યશસ્વી હતો અને (૪) સોહી - પોતાના ગુણોથી લોકપ્રિય, દાનવીર તેમજ વેપારીઓમાં વડો હતો. આજ વંશમાં થયેલ સોલ કંથકોટ છોડીને ભદ્રેશ્વર નગરમાં આવી વસ્યો હતો. ઇતિહાસ પ્રસિદ્ધ દાનેશ્વર જગડૂશાહ તેનો પુત્ર હતો.' આમ તેના પૂર્વજોની માહિતી પરથી સ્પષ્ટ જણાય છે કે તેને દાનધર્મના સંસ્કારો વારસામાં મળ્યાં હતાં.
શ્રી સર્વાનંદસૂરિએ જગડૂશાહ પર સંસ્કૃતભાષામાં ‘જગડૂચરિત્’ મહાકાવ્યની રચના કરી. તેની રચનાનો સમય ઇ.સ.ની ૧૪ મી સદીના ૪૦ના દાયકાની આસપાસનો છે. ‘જગડૂચિરત્' નો ગુજરાતીમાં અનુવાદ ક૨વાનું કાર્ય શ્રી મગનલાલ દલપતરામ ખખ્ખરે કર્યું. આ મહાકાવ્યના આધારે જગડૂશાહની માહિતી ઉપલબ્ધ થાય છે.
ગુણવંતરાય આચાર્ય પોતાની નવલકથા ‘જગતશેઠ' ના કથાપ્રવેશમાં જગડૂશાહના જન્મના વિષયમાં સંવત ૧૨૪૦ થી ૧૨૫૦ ના મધ્યના દશકનું
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ – એક દૃષ્ટિપાત
૬૪
