________________
ભુજમાં બળવા જેવી પરિસ્થિતિ સર્જાઇ ત્યારે રાયધણજીએ આશકરણ શાહની ધ૨પકડ કે ફાંસીનો હુકમ આપી દીધો. આથી આ કમભાગી આશંકરણ મહંમદપન્નાહની મસ્જિદમાં નાસીને ભરાઇ ગયો. ત્યાંથી તે ભીડના પીરની જગ્યામાં સંતાયો, છેવટે ક્યાંય સલામતી ન લાગતાં તે સિંધ તરફ નાસી ગયો. તેનું સમગ્ર જીવન હતભાગીપણાનું પ્રતિક બની ગયું હતું. પરંતુ વચ્ચે બે વખત તો બરતરફ થવું પડેલું અને છેવટે ફતેહમહમદે ભુજને પોતાને કબ્જે કર્યું ત્યારે કચ્છમાં તે વિસરાઇ ગયો હતો.૧૭
મુનિશ્રી વિદ્યાવિજયજીએ પોતાની કચ્છયાત્રામાં જૈનપ્રજાના રાજકીય પ્રદાન સંદર્ભે જણાવ્યું છે કે શ્રી હીરાચંદભાઇ સંઘવી અને તેમના બે પુત્રો શ્રી ભવાનજીભાઇ અને હેમચંદભાઇ ભુજમાં સન્માનીય હોદ્દા ધરાવતાં હતાં શ્રી હીરાચંદભાઇ કચ્છ નરેશના ખાનગી ખાતાના ચીફ ઓફીસર હતાં. તેમના પુત્ર ભવાનજીભાઇ ટંકશાળના મેનેજરના હોદ્દા પર હતાં અને શ્રી હેમચંદભાઇ ખાનગીખાતાના આસિસ્ટન્ટ ઓફીસર અને સાથે કુમાર સાહેબ શ્રી મનુભા સાહેબના પ્રાઇવેટ સેક્રેટરી હતા. આ સંઘવી કુટુંબ પર ખુદ કચ્છ નરેશ શ્રી વિજયરાજજી સાહેબ અને સમસ્ત રાજ્યકુટુંબની સંપૂર્ણ કૃપા હતી. વિશેષમાં શ્રી વિદ્યાવિજયજીએ નોંધ્યું છે કે, કચ્છના જૈનોનું ગૌરવ કચ્છની સમસ્ત પ્રજા પર કેટલું છે તે આ ઉપરથી પણ સમજાશે કે કચ્છના નાનામાં નાના,મોટામાં મોટા ગામમાં પણ નગરશેઠ નો હોદ્દો જૈન ગૃહસ્થ જ ભોગવે છે.૧૮
આ ઉપરાંત સાંપ્રતકાળે કચ્છમાં રાજકીયક્ષેત્રે શ્રી બાબુલાલ મેઘજી શાહ, શ્રી મોહનભાઇ શાહ, જયકુમાર સંઘવી, ચંપકલાલ ચુનીલાલ શાહ, તારાચંદ છેડા અને મુકેશ ઝવેરીનું પણ યોગદાન રહેલું છે.૧૯
પાદનોંધ ::
૧.
૨.
૩.
૪.
૫.
૬.
૭.
૮.
૪૪
:
શ્રી છાયા કંચનપ્રસાદ કે. - અતીતની અટારીએ, ભુજ – ૧૯૯૭, પૃ.૬૯. ડૉ. ઓઝા ઇશ્વરલાલ - દીવાન ફતેહમહમદ, વિસનગર, ૨૦૦૪, પૃ.૧૧
એજન. પૃ.-૧૫
એજન. પૃ. ૩૦-૩૧
એજન. પૃ.-૪૦
એજન. પૃ.-૪૧
એજન. પૃ.
- ૧૮
ડૉ. શર્મા ગોવર્ધન - ડૉ. મહેતા ભાવના : કચ્છના જ્યોતિર્ધરો, જ્ઞાનલોક પ્રકાશન,
ગાંધીનગ૨, ૧૯૮૯, પૃ. ૭૩
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ – એક દૃષ્ટિપાત