________________
ઉપાધ્યાય અને સાધુ વચ્ચે પાલી ભાષામાં ચાર સૂત્રો અંકિત કર્યા છે. (૧) ઓમ હ્રીમ નમો દર્શન, (૨) ઓમ હ્રીમ નમો જ્ઞાન (૩) ઓમ હ્રીમ નમો ચારિત્ર્ય અને (૪) ઓમ હ્રીમ નમો તપ.
આ પંચપરમેષ્ઠિ દર્શનમાં આસ્થા અને ભાવનાની ઝાંખી થવા ઉપરાંત એ એક ઉત્કૃષ્ટ કલાનો નમૂનો છે. જેનો રંગ આજે પણ આશરે બે સદી પછી પણ તરોતાજા અને એવાને એવા જ રહ્યા છે.
સામાન્ય જન જેને “રેતઘડી' તરીકે ઓળખે છે. એ રેતઘડીનો ઉપયોગ જૈન લોકો સામયિક કરવામાં કરે છે. આવી જ એક રેતઘડી સંગ્રહાલયમાં છે. આ રેતઘડીમાંની રેતીની પાંચ વખત ઉથલપાથલ થતાં એક સામયિક જેટલો સમય લાગે છે. આ રેતઘડી” ૧૨મી કે ૧૩મી સદીમાં યંત્રથી ચાલતાં ઘડિયાળનો જમાનો શરૂ થયો તે પહેલાં સમય જાણવાના સાધન તરીકે પણ ઉપયોગ કરવામાં આવતો. આ રેતઘડીને લોકભાષામાં ‘કલાકશીશી’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. કચ્છ સંગ્રહાલયમાં રહેલ રેતઘડી ૧૨૫ વર્ષ જૂની છે. આ યંત્રમાંની રેતીને ઉપરથી નીચે સરકતાં બરાબર ૨૮ મીનીટ પ૬
સેકન્ડનો સમય લાગે છે. આજે પણ જૈન પરિવારો આવાં ઘટીકાયંત્રનો ઉપયોગ સામયિક માટે કરી રહ્યા છે.
ભારતીય તાર-ટપાલ વિભાગે ઈ.સ.૧૯૭૮ ના વર્ષમાં ટપાલ ટિકિટોની ‘સંગ્રહાલય શૃંખલા બહાર પાડી હતી. આ માટે ભારતના ચાર મહત્વના સંગ્રહાલયો પર પસંદગી ઉતારવામાં આવી હતી. જેમાં દિલ્હી, હૈદરાબાદ, મદ્રાસ અને ભુજના કચ્છ સંગ્રહાલયનો સમાવેશ કરવામાં
આવ્યો હતો. આ ટપાલ ટિકિટો માટે આ સાત સૂંઢવાળો ઐરાવત સં ગ ઠાલયોમાંની શ્રેષ્ઠ કલાકૃતિઓ ની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. જેમાં કચ્છ સંગ્રહાલય, ભુજના પ્રખ્યાત સાત સૂંઢવાળા ઐરાવત હાથીનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.
લાકડાની કોતરણી અને કાષ્ટકલા માટે પ્રખ્યાત માંડવીના તપગચ્છ જૈન દહેરાસર માંથી કચ્છ સંગ્રહાલયમાં મૂકવામાં આવેલો ઐરાવત ૧૯મી
*;: :::::::::: ::
:::
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ- એક દષ્ટિપાત
૨પ
