Page Text
________________
અહિંસા” શબ્દમાં વ્યક્ત થાય છે. બ્રાહ્મણ પરંપરામાંથી વેદધર્મનો વિકાસ થયો જ્યારે શ્રમણ પરંપરામાંથી જૈનધર્મ અને બૌદ્ધધર્મનો વિકાસ થયો. એક મત એવો છે કે બ્રાહ્મણ પરંપરા કરતાં શ્રમણ પરંપરાની વિચારધારા ઘણી પ્રાચીન છે. તેની પ્રાચીનતા હડપ્પા સંસ્કૃતિ સુધી બતાવવામાં આવે છે. તેના પ્રવર્તકોમાં સૌ પ્રથમ ઋષભદેવ છે.૧૦ ભાગવતમાં ઋષભદેવને વિષ્ણુના ૨૨, અવતારોમાં આઠમો અવતાર માને છે. ૧૧ જો કે ઋષભદેવ વિશે કોઈ ઐતિહાસિક અન્ય માહિતી ઉપલબ્ધ થતી નથી.
જૈનધર્મ, શ્રમણધર્મ અને નિગ્રંથ સંપ્રદાયના નામે જાણીતો થયેલો છે. ‘નિગ્રંથ' શબ્દનો અર્થ ગ્રંથિ વિનાનો થાય છે. આ નિગ્રંથ સંપ્રદાયમાં જે આચાર્યો અને સંતો થયા તેમણે તપ દ્વારા પોતાનાં મન, વાણી અને કાયાને તદ્દન જીતી લીધાં હતાં. આવા મહાપુરુષોને માનની દૃષ્ટિથી “જિન” નામ આપવામાં આવ્યું છે. જિન સંસ્કૃત ધાતુ નિ = જીતવું ઉપરથી થયેલો છે. તેનો અર્થ જેણે રાગ, દ્વેષ આદિ સર્વદોષોમાંથી પોતાનું મન નિર્મળ કર્યું છે અને મન, વચન અને કાયા ઉપર સંપૂર્ણપણે કાબુ મેળવ્યો છે. આ જિનોએ તપ વડે પોતાના અંતરનાં શત્રુઓને હણીને તેમના ઉપર વિજય મેળવ્યો હોવાથી તેઓ ‘અહંત' ને નામે પણ ઓળખાય છે. આ અહંતો કેવળજ્ઞાન મેળવ્યા પછી તીર્થ' એટલે કે સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકાઓના બનેલા ચતુર્વિધ સંઘની સ્થાપના કરે છે. તેથી તેઓ તીર્થકર કહેવાય છે. આ જિનોએ પ્રતિપાદિત કરેલો ધર્મ તે જૈનધર્મ કહેવાય છે. જૈનધર્મનો વ્યવહાર અનેક નામોથી થાય છે. જેમ કે નિગ્રંથ, શ્રમણધર્મ, અહંતધર્મ અનેકાન્તમાર્ગ, વીતરાગમાર્ગ, જિનમાર્ગ વગેરે. ૧૨
પહેલાં તીર્થકર ઋષભદેવ ક્યાં અને ક્યારે થઇ ગયા તે અંગેની ઐતિહાસિક વિગતો પ્રાપ્ત થતી નથી. જૈન અનુશ્રુતિ અનુસાર બાવીસમાં તીર્થકર નેમિનાથ યાદવકુળમાં જન્મ્યા હતાં અને તેઓ કૃષ્ણનાં પિતરાઈ ભાઈ થતાં હતાં તેવું અનુમાન છે. નેમિનાથ વિશે એવી કથા છે કે પોતાના લગ્નના દિવસે ભોજન માટે અસંખ્ય પશુહિંસા થવાની હતી આ જોઇને તેઓ ખૂબ દુઃખી થઈ ગયા અને લગ્નને બદલે તેમણે દીક્ષા ગ્રહણ કરી, તેઓ સૌરાષ્ટ્રનાં ગિરનારમાં કાલધર્મ પામ્યા હોવાથી ગિરનાર જૈનો માટે મહત્વનું તીર્થ ગણાય છે. ત્રેવીસમાં તીર્થકર પાર્શ્વનાથ છેલ્લા તીર્થકર મહાવીર સ્વામી પહેલાં આશરે ૨૫૦ વર્ષ પહેલાં થયાં હતાં. જ્યારે ચોવીસમાં તીર્થંકર મહાવીર સ્વામીએ પોતાનાં આયુષ્યના ૩૦માં વર્ષે સંસારત્યાગ કરી દીક્ષા ગ્રહણ કરી હતી. તેમણે પોતાનાં ઉપદેશમાં અહિંસા, સત્ય,
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ- એક દષ્ટિપાત
| SR No. | 022690 |
| Book Title | Kutchhma Jain Sanskriti Ek Drushtipat |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nita Thakar |
| Publisher | Nita Animesh Thakar |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 170 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |