________________
ચોક્કસ કહી શકાય કે કચ્છનાં ઇતિહાસમાં જૈન સંસ્કૃતિનું એક વિશિષ્ટ સ્થાન છે. અને કચ્છના ઇતિહાસ, સમાજવ્યવસ્થા, શિક્ષણ, ઉદ્યોગો, રાજકારણ તથા સાહિત્ય જેવા પ્રજાના સર્વક્ષેત્રોમાં જૈનોનું યોગદાન વીતેલાયુગમાં અને વર્તમાનયુગમાં પણ ધ્યાનાકર્ષક રહ્યું છે. અને આ બધુ જૈન મુનિવરો, સાધ્વીજીઓ, મહાસતીજીઓના કરુણા-માનવતા અને ત્યાગની પ્રેરણા આપી જતા બોધ અને ઉપદેશને આભારી છે. અહિંસા અનેકાંત દ્રષ્ટિ તથા ત્યાગના મૂલ્યો પર આધારિત આ જૈન સંસ્કૃતિ કચ્છની અસ્મિતાનું અભિન્ન અંગ છે અને રહેશે.
u
પાદ નોંધ :૧. મુનિશ્રી વિદ્યાવિજયજી – મારી કચ્છ યાત્રા, ૧૯૪૨, પૃ. ૧૪૧-૧૪૨ ૨. શ્રી ભદ્રબાહુ વિજય - જૈનધર્મ - ઈ.સ. ૧૯૮૭, પૃ.૯૭ ૩. એજન. પૃ. ૯૯ - ૧૦૧ ૪. પ્રકાશક – શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી – જૈન તીર્થ સર્વસંગ્રહ. ખંડ પહેલો, અમદાવાદ,
ઈ.સ. ૧૯૫૩, પૃ.૧૪૫ એજન. પૃ.૧૪૪ પંન્યાસ મુક્તિ ચંદ્ર વિજય, ગણિ મુનિચન્દ્ર વિજય :- ભૂકંપમાં ભ્રમણ, શાન્તિ જિન
આરાધક મંડળ, મનફરા (કચ્છ), ૨૬-૧-૨૦૦૨, પૃ.૩૮-૩૯ ૭. ઉપર્યુક્ત – જૈનતીર્થ સર્વસંગ્રહ, પૃ.૧૪૫-૧૪૬ ૮. એજન . પૃ.૧૪૬
એજન. ૧૦. ઉપર્યુક્ત - ભૂકંપમાં ભ્રમણ. પૃ.૨૮ ૧૧. ગોસ્વામી પ્રાણગિરિ પી. - કચ્છનાં જૈન તીર્થધામો, વિચારશીલ પ્રકાશન મુંબઈ-૧,
૧૯૯૫, પૃ.૩ ૧૨. ઉપર્યુક્ત – ભૂકંપમાં ભ્રમણ. પૃ.૨૮ ૧૩. ઉપર્યુક્ત - કચ્છના જૈન તીર્થધામો. પૃ.૨ ૧૪. ઉપર્યુક્ત – ભૂકંપમાં ભ્રમણ. પૃ.૨૯ ૧૫. એજન. પૃ. ૨૯-૩૦ ૧૬. એજન. પૃ.૯૯ ૧૭. શ્રી વૈધ દિલીપ કે. - કચ્છનો વિનાશકારી ભૂકંપ, જાન્યુ. ૨૦૦૨, ભુજ. પૃ.૭૪ ૧૮. પથિક - ગુજ ઇતિ. પરિષદ - સાતમું અધિવેશન, ભુજ - સ્મરણિકા, વર્ષ-૧૩, અંક-૩,
ડિસે. ૧૯૭૩, પૃ.૬૪ ૧૯. એજન. ૨૦. એજન. પૃ.૬૪-૬૫ ૨૧. ઉપર્યુક્ત – કચ્છનો વિનાશકારી ભૂકંપ. પૃ.૭૪-૭૫ ૨૨. એજન. પૃ.૭૫ ૨૩. શ્રી દેસાઈ રતિલાલ દીપચંદ -શ્રી ભદ્રેશ્વર વસઈ મહાતીર્થ, ૧૯૭૭, પૃ.૬૩-૬૪
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ- એક દષ્ટિપાત
૧૪૮
