________________
[૬] હરિભદ્રસૂરિ અને એમને સમય
જૈનધર્મના શ્વેતાંબર સંપ્રદાયમાં હરિભદ્ર નામના એક બહુ પ્રસિદ્ધ અને મહાવિદ્વાન આચાર્ય થઈ ગયા. એમણે સંસ્કૃત અને પ્રાપ્ત ભાષામાં ધર્મ અને દાર્શનિક વિષયને લગતા અનેક ઉત્તમોત્તમ અને ગંભીર તત્ત્વનું પ્રતિપાદન કરતા ગ્રંથ રચ્યા છે. એ ગ્રંથમાં સાંખ્ય, યેગ, ન્યાય, વૈશેષિક અદ્વૈત, ચાર્વાક, બૌદ્ધ, જૈન વગેરે બધાંય દર્શને અને તેની એમણે અનેક રીતે આલેચના–પ્રત્યાયના કરી છે. સમભાવી વિદ્વાનોમાં સૌથી મોખરે
આ પ્રમાણે જુદા જુદા મતોના સિદ્ધાંતોની વિવેચના કરતી વખતે પિતાના વિરોધી મતવાળા વિચારને નામનિર્દેશ પણ ગૌરવપૂર્વક કરવાવાળા અને સમભાવપૂર્વક મૃદુ અને મધુર શબ્દોમાં એમના વિચારેની મીમાંસા કરવાવાળા જે કોઈ વિદ્વાને ભારતીય સાહિત્યના ઈતિહાસમાં ઉલ્લેખ કરવા ગ્ય થઈ ગયા, તેઓમાં હરિભદ્રનું નામ સૌથી મેખરે નેધવા જેવું છે....... પૂર્વોત્તર ઇતિહાસની વચ્ચેના સીમાસ્તંભ - હરિભદ્રસૂરિનો પ્રાદુર્ભાવ જૈન ઇતિહાસમાં ભારે મહત્વનું સ્થાન ધરાવે છે. જૈનધર્મના–મુખ્યત્વે શ્વેતાંબર સંપ્રદાયના–ઉત્તરકાલીન (આધુનિક) સ્વરૂપને સંગઠિત કરવામાં એમના જીવનકાર્યો ઘણે મોટો ફાળો આપ્યો છે. ઉત્તરકાલીન જૈન સાહિત્યના ઇતિહાસમાં તેઓ પ્રથમ લેખક ગણવાને ગ્ય છે; અને જૈન સમાજના ઇતિહાસમાં નવીન
