________________
મેગલ સમ્રાટેના અન્ય પ્રતિબંધકે
૧૮૩ છે કે જ્યારે યુવરાજ સલીમ ગુજરાતનો સૂબો બન્યો ત્યારે એણે પોતાના અધિકારીઓને ગુજરાત મેકલ્યા. આ અધિકારીઓ ગુજરાતની પ્રજાની બહુ કનડગત કરતા હતા. અકબરે રદ કરેલ જયિા વેરો અને બીજા કરે પાછા જારી કરવામાં આવ્યા. આ બાબતની માહિતી આપતા કાગળો ભાનચંદ્ર ઉપર આવ્યા, તેથી એમણે સલીમને સાચી વસ્તુસ્થિતિથી માહિતગાર કરવા સિદ્ધિચંદ્રને એમની પાસે મોકલ્યા. બધી વાત જાણુને સલીમને ભારે દુઃખ થયું; અને એણે એ કરેને રદ કરવાનાં ફરમાન પિતાના અમલદારે ઉપર મોકલી આપ્યાં આ હકીકત સિદ્ધિચ દે, પોતે જ નેધેલી હેવાથી એને પૂરેપૂરી વિશ્વસનીય ગણવી જોઈએ. સિદ્ધિચંદ્રની વિદ્વત્તા અને પ્રતિભા | અકબરના અવસાન પછી સલીમ રાજા બન્યા. પિતાના પિતાની જેમ એના અંતરમાં પણ ભાનચંદ્ર પ્રત્યે આદરની લાગણી જાગી હતી. આ રીતે ભાનુચંદ્ર અને સિદ્ધિચંદ્ર અકબર અને જહાંગીર [સલીમનું બીજું નામ જહાંગીર હતું] ના ગાઢ સંપર્કમાં ૨૩ વર્ષ જેટલું લાંબે. સમય પસાર કરીને એ બને, જહાંગીરની અનુમતિ લઈને, પોતાના વતન ગુજરાત પાછા ફર્યા. ત્યાં જુદાં જુદાં સ્થાનોમાં.....ચાર-પાંચ ચોમાસાં વિતાવીને સમ્રાટની વિનંતિથી તેઓ ફરી પાછા આગ્રા આવ્યા.
ભાનચંદ્ર હવે વૃદ્ધ થતા જતા હતા, તેથી જહાંગીરને સિદ્ધિચંદ્ર અંગે એક કલ્પના-યુક્તિ સૂઝી આવી. સિદ્ધિચંદ્ર પણ એવા જ શક્તિ શાળી હતા. સિદ્ધિચંદ્રના અસાધારણ રૂપ અને સુડોળ બાંધાએ અકબરના અંતરમાં ઊંડું વાત્સલ્ય જન્માવ્યું હતું; અને એ એને પિતાના પુત્ર જેવો ગણો હતો. અકબરે એને ગંભીર અધ્યયનની પ્રેરણા આપી હતી; અને અકબરના પ્રોત્સાહનને લીધે જ એમણે પર્શિયન ભાષાનું પૂરેપૂરું અધ્યયન કર્યું હતું. એમનું કેટલુંક અધ્યયન તે રાજાના પિત્ર સાથે થયું હતું. આ રીતે એ લાંબા વખતથી જહાંગીર સાથે પૂરેપૂરા પરિચિત હતા એકીસાથે અનેક બાબતો ઉપર ધ્યાન આપ
