________________
આંખો વડે જોઈ શકાય, સ્પર્શ વડે અનુભવી શકાય તેવો જળ પ્રવાહ જ કેવળ ગંગા નથી.
ઈન્દ્રિયાતીત છે ગંગા. સ્પર્શાતીત છે ગંગા. શબ્દાતીત છે ગંગા. આ ગંગા છે જ્ઞાનરૂપ ગંગા. આત્મા - મહાન આત્મા જ કૈલાસ પર્વત છે. એમાં ઉત્પન્ન થાય છે ગંગા. જ્ઞાનરૂપી ગંગા. જ્ઞાનનો પ્રવાહ. જ્ઞાનનાં જળ. જ્ઞાનનાં વહેણ. શુદ્ધ અને પવિત્ર પ્રવાહ છે આ જ્ઞાનગંગાનો. એટલે તે શ્રેષ્ઠ છે. ઉત્તમોત્તમ છે. ગંગા અને ગંગા જેવી તો અનેક નદીઓ છે, પણ ગંગા તો ગંગા જ
તે એક માત્ર અને અનન્ય છે. અજોડ છે. તેની જોડની કોઈ નદી નથી. એની પવિત્રતાની કોઈ સ્પર્ધા કરી શકે નહિ. જ્ઞાનગંગા પણ એવી જ પવિત્રતમ પ્રવાહવાળી નદી છે. મહાન આત્મામાંથી આ જ્ઞાન પ્રવાહ ઉત્પન્ન થાય છે. અષ્ટાપદરૂપ છે આ મહાન આત્મા. કારણ કે આત્મા અષ્ટ યોગનો પરમ ધારક છે. आत्मैव सत्ययज्ञोऽस्ति, ज्ञानाग्निस्तत्र वर्तते । कामपशुहविस्तत्र, जायते सत्यभावतः ॥११४ ॥ આત્માની વાત જ અનોખી છે. આત્મા જ સત્ય છે. આત્મા જ સત્યયજ્ઞ છે. . આ એક એવો યજ્ઞ છે કે જેમાં જ્ઞાનરૂપી અગ્નિ રહેલો છે. યજ્ઞમાં અગ્નિ હોય છે. આ અગ્નિમાં બલિ અપાય છે. બલિ હોમાય છે.
સત્યયજ્ઞમાં જ્ઞાનનો અગ્નિ પ્રજ્જવલિત હોય છે. આ અગ્નિમાં બલિનો હોમ તો જરૂરી જ છે.
કોનો બલિ આપવો? ક્યા પશુનો બલિ આપવો? હા, એમાં પશુનો હોમ જરૂર અપાય છે. ને એ પશુનું નામ છે કામરૂપ પશુ. કામ એટલે કામના. કામ એટલે ઈચ્છાઓ. કામ એટલે વાસના. કામ એટલે વિષયેચ્છા.
૧૨૯
