________________
શતક ૧ યુ.
( ૧૮ )
તમે પુછેલા મનુષ્યના શરીર સંબંધી પ્રશનમાં ભગવાને ઉત્તર આપ્યા છે કે, મનુષ્યને દારિક, વૈકારિક, આહારક, તેજસ અને કામણ
એ પાંચે શરીરે હોય છે. તેવી રીતે ક્રોધાદિકના ઉપયોગ કરવા સુધીની પ્રશ્નોત્તર સમજી લેવા. એવી રીતે એકંદર સર્વ શરીરમાં વિશેષ એટલે કે આહારક શરીરની અંદર તેમના એંશી ભાંગા જાણવા.
સંહનનદ્વારમાં મનુષ્યને વજઋષભનારાચ વગેરે છ સંહનન કહેલા છે.
સંસ્થાન દ્વારમાં મનુષ્યને સમચતુરસ પ્રમુખ છ સંસ્થાનો કહેલા છે.
લેશ્યાદ્વારમાં મનુષ્યને કૃષ્ણ લેશ્યા વગેરે છ લેશ્યાએ કહેલી છે.
જ્ઞાન દ્વારમાં–મનુષ્યને આભિનિબેધિક વગેરે પાંચ જ્ઞાન કહેલા છે, એક કેવળ જ્ઞાન શિવાયને ચાર જ્ઞાનોમાં અભંગક છે-ભાંગાને અભાવ છે. કારણ કે, કેવળજ્ઞાનમાં કષાયનો ઉદય હેતું નથી. હે ગીતમ, વાણવ્યંતર, જ્યોતિષી અને વિમાનિક–એ ત્રણ દેવતાઓને સંબંધમાં ભવનપતિની જેમ સમજી લેવું.
એટલે વાનયંતર વગેરે ત્રણ દેવતાઓને તે દશ સ્થાનોમાં જેમ ભવનવાસી દેવતાઓને માટે કહ્યું તેમ સમજી લેવું–જેમ કે, જ્યાં અસુર વગેરેના એંશી ભાંગા છે, અને જયાં સત્યાવીશ ભંગા છે, ત્યાં તે વાણુવ્યંતર,
જ્યોતિષી એને વૈમાનિક દેવતાઓના ભાંગા સમજવા અને તે ભાંગા લોભને પ્રથમ કરીને જાણવા.
તે ઉપરથી ભવનવાસી દેવતાઓની સાથે વાણુવ્યંતર દેવતાઓની તુલ્યતા થાય છે, પણ જતિષી વગેરે દેવતાઓને તો તેવી તુલ્યતા નથી, તેથી તેઓની સવ રીતે તુલ્યતા થતી નથી, એ દર્શાવવાને કહે છે.
| હે ગતમ, તે વાણુવ્યંતર, જોતિષી અને વિમાનિક દેવતાઓ ભવનવાસી દેવતાની જેમ કહેલા છે, પરંતુ તેઓની અંદર નાનાપણું–વિવિધપણું રહેલું છે, તે અનુત્તર દેવ સુધી જાણવું.
કહેવાને ભાવ એવો છે કે, જે લેયાદિકમાં રહેલું જતિષી વગેરે દેવતાનું વિવિધપણું છે, એટલે બીજા દેવતાની અપેક્ષાએ ભેદ છે, તે વિવિધપણું જાણવું અર્થાત્ પરસ્પરથી વિશેષ જાણીને તેમના સૂત્રો ભણવા.
લેશ્યાદ્વારમાં–જતિષી દેવતાને એક તેજલેશ્યા કહેલી છે.
