________________
શતક ૧ લુ.
( ૧૨૩ ) પણે પરિણમશે ; તે કારણને લઈને નારફી, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવતાના જીવને ભાગન્યા વિના તે કર્મમાંથી મેાક્ષ થઇ શકે નહીં.
ઉપર જે કમને વિચાર કરવામાં આવ્યા, તે કર્મ પુદ્ગલ રૂપ છે, તેથી પરમાણુ–પ્રમુખ પુદ્ગલનો વિચાર કરવાને અથવા પરિણામનો અધિકાર ચાલે છે, તેથી પુદ્ગલોના પરિણામ જાણવા માટે ગાતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે,—
ગાતમ સ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, જે પુદ્ગલ-પરમાણું છે, તે અતીતકાળને વિષે અન ત એટલે અનાદિ પણાને લઈને અપરિમાણ અને શાશ્વત સમય, એટલે સદા વિદ્યમાન, અતીત કાળે લેાક કદાચિત્ શૂન્ય નથી હોતા, તેથી સદા કાળ વિદ્યમાન હતા, એમ કહી શકાય કે કેમ ? ભગવાન્ ઉત્તર આપે છે, હું ગાતમ, તે પુદ્ગલપરમાણુ અતીત કાળને વિષે અનંત-પરિમાણુ રહિત, અને સદાકાળ વિમાન હતા, એમ કહી શકાય,
ગાતમ સ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, તે પુદ્ગલ પરમાણુ વૃત્તમાન સમયને વિષે અનત-પરિમાણુ રહિત અને સદાકાળ વિદ્યમાન છે, એમ કહી શકાય?
અહિં વત્તમાનકાળને પણ સદા રહેવા પણાને લઇને શાશ્વતપણું છે, અને એવી રીતે ભવિષ્યકાળને પણ છે, તે પૂર્વધ કહ્યો છે. સ્કંધ એટલે પોતાના પ્રદેશની અપેક્ષાએ જીવ પણ થાય, એમ જીવ સૂત્ર ઉપરથી સમજવું. ભગવાન્ કહે છે, હે ગૈાતમ, હા, વમાન સમયને વિષે પણ પુદ્ગલ-પરમાણુ અન’ત-અપરિમાણુ અને શાશ્વત કાળ છે, એમ કહી શકાય. ગાતમ સ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, તે પુદ્ગલ-પરમાણુ ભવિષ્ય કાળને વિષે અનત અને શાશ્વત કાળ રહેશે, એમ કહી શકાય ?
ભગવાન્ કહે છે, કે ગૈાતમ, હા, તેમ પણ કહી શકાય.
આ સ્કંધ સાથે અતીત, વમાન અને ભવિષ્ય-એમ ત્રણ આલાપ છે, તે જીવની સાથે પણ ત્રણ આલાપ કહેવા-સમજવા.
હવે જીવના અધિકારથી પ્રાયે કરીને યથેાત્તર પ્રધાન પણે જે જીવ સંબંધી કહેવાનું છે, તે આ ઉદ્દેશના અંત સુધી કહે છે,——
ગાતમસ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, જે મનુષ્ય છદ્મસ્થ છે. તે અહીંતકાળે અનત અને શાશ્ર્વત સમયે કેવળ એટલે અસહાય અથવા શુદ્ધ અથવા
