________________
શતક ૧ લું.
( ૮૯ )
ગતમ સ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, જે નારકોને સંસારમાં રહેવાને કાળ, તિર્થને સંસારમાં રહેવાનો કાળ, મનુષ્યોને સંસારમાં રહેવાનો કાળ અને દેવતાને સંસારમાં રહેવાને કાળ છે, તેને વિષે કયો કોનાથી અલ્પ હોય છે, ઘણે હોય છે, સરખે હોય છે અને વિશેષ અધિક હોય છે?
ભગવાન કહે છે. તે ગામ, જે મનુષ્યને સંસારમાં રહેવાનો કાળ છે, તે સર્વથી થડે છે, નારકીને સંસારમાં રહેવાને કાળ તેનાથી અસંખ્ય ગણે છે, દેવતાને સંસારમાં રહેવાને કાળ પણ તેનાથી અસંખ્ય ગણે છે અને તિર્યંચાને સંસારમાં રહેવાને કાળ તેનાથી અનંતગણે છે.
અહિ કદિ એવી શંકા થાય છે, તે જીવને જેમ સંસારમાં જ રહેવાનું થાય છે, તેમ મેક્ષમાં પણ રહેવાનું થાય કે કેમ? તે શંકા દૂર કરવા માટે ગાતમ પ્રશ્ન કહે છે.
ગૌતમ સ્વામી પુછે છે. હે ભગવન, તે જીવ અંત્યક્રિયા કરે કે, નહીં ? અર્થાત્ સર્વ કર્મોને ક્ષય કરવા રૂપ મોક્ષ પ્રાપ્તિની ક્રિયા કરે કે નહીં ?
ભગવાન ઉત્તર આપે છે. હે ગતમ, કેટલાએક જીવ તે અંત્ય ક્રિયા કરે અને કેટલાએક ન કરે.
પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં આ અંત્યક્રિયાનું પદ વીશમું છે. તેમાં આ પ્રમાણે છે કે, કેટલાએક જીવ અંત્યક્રિયા કરે અને કેટલાએક ન કરે, એવી રીતે નારકીથી તે વૈમાનિક સુધી સમજવું. અર્થાત્ જે ભવ્ય જીવ હોય તે અંત્યક્રિયા કરે અને જે અભવ્ય જીવ હોય તે ન કરે.
ગૌતમ સ્વામી પુછે છે. હે ભગવન, જે નારકીમાં રહેલા જીવ છે, તે અંત્યક્રિયા કરે કે નહીં? .
ભગવાન કહે છે. હે ગતમ, એ અર્થ સર્વથા ઘટતો નથી, કારણ કે, મનુષ્યોને વિષે રહેલે નારકી અર્થાત્ મનુષ્ય રૂપ થયેલે નારકી અંત્ય ક્રિયાને કરી શકે છે.
કેટલાએક જીવો કર્મને લેશ બાકી રહેવાથી અંત્યક્રિયા કરી શકતા નથી, તેથી તે અંત્યક્રિયાના અભાવને લઈને દેવતાને વિષે ઉત્પન્ન થાય છે, તે વિષે વિશેષ નિરૂપણ કરવા માટે ગોતમ સ્વામી પ્રશ્ન કહે છે.
ગતમ સ્વામી પુછે છે. હે ભગવન, જેઓ અસંયત એટલે ચારિત્રના પરિણામથી શૂન્ય છે, તે છતાં તે ભવ્યું છે એટલે દેવપણાને ગ્ય છે,
૧૨.
