________________
સ. ૧૧૫] તુલનાત્મક દિગ્દર્શન
૫૧ (૧૧૧) સંવરના સાત ઉપાય છે: (૧) ગુતિ, (૨) સમિતિ, (૩) શ્રમણ-ધર્મ, (૪) ભાવના, (૫) પરીષહોને વિજય, (૬) ચારિત્ર અને (૭) તપ
(૧૧) ગુપ્તિ એટલે અશુભ પ્રવૃત્તિને નિગ્રહ,
ગુપ્તિના શરીર, વચન અને મનને લક્ષીને ત્રણ પ્રકાર છે, જેમકે શરીર-ગુપ્તિ યાને કાય ગુપ્તિ ઈત્યાદિ.
(૧૧૩) “સમિતિ એટલે શુભ પ્રવૃત્તિનું સેવન
ચાલવામાં, બેલવામાં, આહાર મેળવવામાં, ખપગી વસ્તુ લેવામૂકવામાં તેમ જ અનુપયેગી વસ્તુઓ ત્યજવામાં સાવધાની રાખવી એમ સમિતિના પાંચ પ્રકાર છે,
(૧૧૪) શ્રમણ-ધર્મના દસ પ્રકાર છે: (૧) ક્ષમા, (૨) મૃદુતા, (૩) સરળતા, (૪) અનાસક્તિ, (૫) સત્ય, (૬) સંયમ, (૭) તપ, (૮) ત્યાગ, (૯) અકિંચનતા અને (૧૦) બ્રહ્મચર્ય.
શ્રમણ-ધર્મ” એટલે સાધુ-સાધવીઓને ધર્મ.
ક્ષમા, મૃદુતા, સરળતા અને અનાસક્તિ એ અનુક્રમે કે, ગર્વ, માયા અને લેભનું નિકંદન કરનારા રામબાણ ઉપાય છે.
(૧૧૫) સત્ય એટલે સજ્જનને હિતકારી એવું યથાર્થ વચન,
૧ આ સાત ઉપાયે અનુક્રમે ૩, ૫, ૧૦, ૧૨, ૨૨, ૫ અને ૧૨ પ્રકારે વિચારતાં સંવરના ૬૮ ઉપાય ગણાવાય છે.
