________________
સૂ. ૧૫ ] તુલનાત્મક દિગ્દર્શન
નિયાયિક વગેરે ઇન્દ્રિયજન્ય જ્ઞાનને “પ્રત્યક્ષ કહે છે. જૈન મતે એ “પરોક્ષ છે. તેમ છતાં એને “સાંવ્યવહારિક પ્રત્યક્ષ” તરીકે ઓળખાવવામાં અને યથાર્થ પ્રત્યક્ષને “પારમાર્થિક પ્રત્યક્ષ કહેવામાં જેનેને વાંધો નથી.
(૧૪) કેવલજ્ઞાન સંપૂર્ણ, અદ્વિતીય અને સર્વથા વિશુદ્ધ છે અને એના અધિકારી વીતરાગ છે, જ્યારે બાકીનાં ચારે જ્ઞાન અપૂર્ણ અને અનેક પ્રકારનાં છે અને એને અધિકારી સરાગ (છદ્મસ્થ) જીવે છે.
કેવલજ્ઞાન ત્રણે કાળના પદાર્થોને અને એક એક પર્યાયને– ભાવને પૂરેપૂરે સાક્ષાત્કાર કરાવે છે.
દે, નારકે, તિર્યંચે અને મનુષ્ય પૈકી ફક્ત મનુષ્ય અને તે પણ ઓછાંમાં ઓછાં લગભગ નવ વર્ષની વયના જ કેવલજ્ઞાન મેળવી શકે. જે ભવમાં કેવલજ્ઞાન મળે તે જ ભવમાં મેક્ષ પણ મળે છે. •
(૧૫) શ્રુતના બે પ્રકાર છે : દ્વાદશાંગી અને અન્ય શા .
તીર્થંકરે અનંત થઈ ગયા છે અને અનંત થશે. પ્રત્યેક તીર્થકર એમના પૂર્વવર્તી તીર્થકરે પ્રરૂપેલાં સનાતન સત્યને ઉપદેશ આપે છે અને એ ઉપદેશમાં એકવાક્યતા હોય છે, કેમ કે એ તમામ ઉપદેશક સર્વજ્ઞ છે. આ મહામૂલ્યશાળી ઉપદેશને તીર્થકરના બહુશ્રુત શિષ્ય-ગણુધરે સાક્ષાત્ સાંભળી મુમુક્ષુઓના કલ્યાણાર્થે એકેક દ્વાદશાંગી યાને બાર અંગેને સમૂહ રચે છે. કાલાંતરે અન્ય આપ્ત જને પણ અલ્પ બુદ્ધિ
