________________
પ૧
યક્ષ, રાક્ષસ, ભૂત અને પીશાચ છે. તેઓ ગુદા અને વનાન્તરમાં વસતા હોવાથી વ્યંતર કહેવાય છે.
કિન્નર ક્રિપુરૂષ અને મહારગ દશ દશ પ્રકારના છે. મહારગ બાર પ્રકારના યક્ષ તેર પ્રકારના, રાક્ષસ સાત પ્રકારના, ભૂત નવ પ્રકારના, અને પિશાચ પંદર પ્રકારે છે. ભવનપતિમાં પંદર પરમાધામી નારકને દુઃખ આપે છે. તે અસુર નિકાયના છે.
વાણવ્યંતર પણ આઠ પ્રકારના છે. વ્યંતર અને વાણવ્યંતર દરેકમાં બબ્બે ઈદ્રો મળી કુલ બત્રીસ ઈન્દ્રો છે કિન્નર, કિપુરૂષ, સપુરૂષ, મહાપુરૂષ, અતિકાય મહાકાય, ગીતરતી ગીતરસ, પૂર્ણભદુમણિભદુ, ભીમ, મહાભીમ, પ્રતિરૂપ, અતિરૂપ કાળ, મહાકાળ, સંનિહિત, સામાન, ધાતા વિધાતા, ઋષિ, ઋષિપાબેન્ક, ઈશ્વર મહેધર, સુવત્સ, વિશાલ, હાસ્ય, હાસ્યરતિ,વેત, મહાત, પતંગને પતંગપતિ, તેમનાં ચિન્હ અનુક્રમે અશક, ચંપક, નાગ, તુંબરૂ, વડ, ખટવાંગ, સુલસને કંદબક જાણવા ખટવાંગ સિવાયનાં બધાં વૃક્ષે છે.
તિર્યગંજાભક દેવે પણ અંતર જાતિમાં ગણાય છે તેમની જાતિ દશ અને અંતરવાણવ્યંતરની સેળ મળી છવીસ પ્રકાર છે. ભવનપતિના પચીસ પ્રકાર છે તિષિ દેવે પાંચ પ્રકારે છે. સૂર્ય, ચંદ્ર, ગ્રહ, નક્ષત્રને તારા એ સર્વ અઢીદ્વિીપમાં ફરતા છે મેરૂ પર્વતની પ્રદક્ષિણ આપતા
