________________
આ બન્ને દર્શનો નૈગમનય સિવાય અન્ય નયોના વિચારોને મિથ્યા માનતા હોવાથી એ બન્ને (નૈયાયિક અને વૈશેષિક દર્શન) મિથ્યા છે.
પ્રશ્ન - નૈગમનયને માનનાર અને તે પ્રમાણે ચાલનાર સમ્યગ્-દૃષ્ટિ કે મિથ્યાર્દષ્ટિ કહેવાય ?
ઉત્તર - નૈગમનયને અનુસરનાર જો અન્ય નયોનો વિરોધ
-
ન કરે તો તે સમ્યગ્દષ્ટિ કહેવાય છે અને નૈગમનય વિના અન્ય નયોનો જે વિરોધ કરે તો તે મિથ્યાર્દષ્ટિ કહેવાય છે. (€)
પ્રશ્ન - સાત નય પૈકી બીજા સંગ્રહનયનું સ્વરૂપ શું ? ઉત્તર - "સમ" એટલે સમ્યક" પ્રકાર અને "ગ્રહ" એટલે ગ્રહણ" કરવું અર્થાત્- જે સમ્યક્ પ્રકારે ગ્રહણ કરાય તેને સંગ્રહ નય કહેવામાં આવે છે.
“સંગૃહળાતીતિ સંગ્રહઃ ।" "જે સંગ્રહ કરે તે સંગ્રહ સંગ્રહનય કહેવાય છે. “ચર્યાનાં સર્વેદેશપ્રદળ સંગ્રહઃ” "સર્વ સામાન્ય એક દેશ વડે કરીને પદાર્થોનો જે સંગ્રહ કરવો તે બન્નેની ઉપયોગિતા સ્વીકારી છે ત્યારે આ સંગ્રહનયમાં વિશેષને ગૌણ કરી માત્ર સામાન્યને મુખ્ય-પ્રધાન તરીકે માનેલ છે.
આથી આ સંગ્રહનય સામાન્ય ધર્મ વડે સર્વ વસ્તુઓનો એકમાં સમાવેશ કરે છે.
જેમકે - (૧) કોઇ એક શેઠે પોતાના નોકરને કહ્યું કે- "દાતણ લાવો" ત્યારે તે નોકર દાતણ, પાણીનો લોટો અને રૂમાલ વિગેરે લાવ્યો. અહીં શેઠે તો દાતણ જ મંગાવ્યું હતું, છતાં નોકર સર્વનો
82
