________________
-
--
પણ એ શુદ્ધ સભૂત વ્યવહાર કહે છે કે-પુદ્ગલ દ્રવ્ય સભૂત છે, તેનો રૂપગુણ શુદ્ધ છે, છઠ્ઠી વિભક્તિના પ્રયોગ કરવા પૂર્વક તેમાં પણ વ્યવહાર ભેદ સ્થાપન કરે છે.
આ સમ્બન્ધમાં અશુદ્ધ સદ્ભુત વ્યવહાર એમ જણાવે છે કે
મતિજ્ઞાન એ આત્માનો ગુણ છે, પણ તે શુદ્ધ નથી. એ જ પ્રમાણે પીતરૂપ એ પુગલનો ગુણ છે, પણ તે શુદ્ધ નથી. કારણ કે, તે તે દ્રવ્યના મૂળભૂત ગુણો શુદ્ધ કહેવાય છે, ગુણો તે શુદ્ધ ગણાતા નથી.
આથી મતિજ્ઞાનાદિ કે પીતરૂપાદિ ગુણો એ શુદ્ધ ગુણો નથી, પણ અશુદ્ધ ગુણો છે. (૨) બીજો અસભૂત વ્યવહાર ઉપનય
એક દ્રવ્યના ધર્મનું બીજા ધર્મમાં જે આરોપણ કરવું તે || અસદ્દભૂત વ્યવહાર ઉપનય કહેવાય છે. તેના નવ પ્રકાર છે. તે આ પ્રમાણે
(૧) દ્રવ્યમાં દ્રવ્યનો ઉપચાર, (૨) ગુણમાં ગુણનો ઉપચાર, (૩) પર્યાયમાં પર્યાયનો ઉપચાર, (૪) દ્રવ્યમાં ગુણનો ઉપચાર, (૫) દ્રવ્યમાં પર્યાયનો ઉપચાર, (૯) ગુણમાં દ્રવ્યનો ઉપચાર, (૭) પર્યાયમાં દ્રવ્યનો ઉપચાર, (૮) ગુણમાં પર્યાયનો ઉપચાર અને (૯) પર્યાયમાં ગુણનો ઉપચાર. ઉક્ત એ નવ પ્રકારની ક્રમશઃ વિચારણા નીચે પ્રમાણે છે. (૧) દ્રવ્યમાં દ્રવ્યનો ઉપચાર
આગમ ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે- "ક્ષીરનીરની જેમ જીવ પુદ્ગલ સાથે મળેલ છે. માટે જીવ દ્રવ્યમાં પુગલનો ઉપચાર થાય
