________________
“संसारी जीवः सिद्धसदृकु शुद्धात्मा।" -સંસારી જીવ-આત્મા છે, તે સિદ્ધ સમાન શુદ્ધ આત્મા છે.
સંસારી જીવને કર્મોપાધિ હોવા છતાં, તેની વિવક્ષા આ નય કરતો નથી, એટલે જીવની જ્ઞાનાદિ શુદ્ધ નિત્ય પર્યાયની વિવિક્ષાએ કર્મોપાધિ નિરપેક્ષ (રહિત) નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક કહેવાય છે. (૬) કોંપાધિ સાપેક્ષ અનિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નય
જે દ્રવ્યના જે પર્યાયો વાસ્તવિક ન હોય તો પણ પર્યાયોને માને ત્યારે તે અશુદ્ધ કહેવાય છે. એવા અશુદ્ધ પર્યાયો અનિત્ય હોય છે. કપાધિની અપેક્ષાવાળા હોય છે માટે જ આ નય, કપાધિ સાપેક્ષ અનિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાર્થિક કહેવાય છે.
“સંસારનામુત્તિમરો તે” સંસારી જીવોને જન્મમરણ છે..
અહીં જન્મ-જરા-મરણાદિ પર્યાયો જીવના સ્વાભાવિક સ્વપર્યાયો નથી, પણ કર્મરૂપી ઉપાધિના સંયોગને લઈને છે. જીવના એ અશુદ્ધ પર્યાયો છે. તેનાથી છૂટવા માટે-મોક્ષ મેળવવા માટે જીવ પ્રયત્ન કરે છે.
અર્થાતુ-કપાધિથી ઉત્પન્ન થયેલ એવા જન્મ-મરણાદિ રૂપ અશુદ્ધ અને અનિત્ય પર્યાયોને દૂર કરવા માટે જ આત્માર્થી, મોક્ષાર્થીનું પ્રવર્તન છે. - ઉપરોક્ત એ પર્યાયાર્થિકનયના છ ભેદ જાણવા. પૂર્વે કથન કરેલ દ્રવ્યાર્થિકનયના દશ ભેદ અને આ પર્યાયાર્થિકનયન છે ભેદ દિગમ્બર મતાનુસાર જણાવ્યા છે. જગતમાં અનેક વિચારધારાઓ ભિન્ન-ભિન્ન અપેક્ષાએ
= 19 |
-
--
-
-
-
