________________
॥ ૐ ટ્રીગર્હત્મ્યો નમો નમઃ ।। જૈનદર્શનમાં નયવાદની વિશિષ્ટતા
વિશ્વમાં અનેક પ્રકારના વાદો છે. જૈનદર્શનમાં જેમ સ્યાદ્વાદ-અનેકાન્તવાદની સર્વોત્કૃષ્ટતા અને કર્મવાદની સર્વોત્તમતા સુપ્રસિદ્ધ છે તેમ નયવાદની પણ વિશિષ્ટતા સુવિખ્યાત છે.
જૈનદર્શનમાં એ નયવાદની વિશિષ્ટતાનું જ માત્ર અત્રે દિગ્દર્શન કરાવાય છે.
સમસ્ત વિશ્વના સર્વ ભાવો હસ્તામલકવત ક્ષણે ક્ષણે પ્રત્યક્ષ કરનાર સર્વજ્ઞ એવા કેવલજ્ઞાનીને અર્થાત્ પૂર્ણજ્ઞાનીને નયજ્ઞાનની અપેક્ષા હોતી નથી. તેઓને તો પ્રમાણજ્ઞાન જ અપેક્ષિત છે. જેઓ જગતમાં અપૂર્ણજ્ઞાની એટલે અધુરાજ્ઞાની છે તેઓને તો નયજ્ઞાનની અત્યંત આવશ્યકતા રહે છે.
નયનું લક્ષણ “નીતિ નયઃ”-લઇ જાય તે "નય" કહેવાય.
ખાવા નયના સાધારણ લક્ષણથી સહજ પ્રશ્ન થાય કે- કોને ક્ય લઇ જાય ?
ત્યારે જણાવવું જોઇએ કે, વિશ્વની કોઇ પણ વસ્તુ અનેક ર્માત્મક છે. આવી અનેક અવયવોથી સમન્વિત વસ્તુને સ્વ અભિપ્રેત (પોતાને ઇષ્ટ) અવયવમાં લઇ જવી તેને "નય" કહેવામાં આવે છે.
આજ વસ્તુને વિસ્તૃત કરી વિચારીએ તો જુદી જુદી રીતે પણ લક્ષણો દૃષ્ટિગોચર થાય છે. જુઓ
