________________
અને સાંખ્ય દશનેએ પ્રધાનપણે બતાવેલા છે, પૂર્વ મીમાંસકે તેમ જ ઉત્તર મીમાંસકને પણ ઉપરની વાત સાથે મતભેદ નથી.” ઉપરોક્ત વિધાનના સંબંધમાં હું સ્પષ્ટ જણાવું છું કે ઉપર બતાવેલા કેઈ પણ દર્શનમાં જ્ઞાતા, ય અને જ્ઞાનનું નય નિક્ષેપ ભંગાદિથી યથાર્થ સ્વરૂપ જ બતાવેલું નથી, તે પછી તેઓના અનંત પરિણમન ભાવને જાણવા રૂપ યથાર્થ પ્રમાણભાવનું, સ્વરૂપ તે હોય જ ક્યાંથી ? - સ્વમતને પિષવા શ્રી ઈશ્વરચંદ્રજી જણાવે છે કે“વેદેને અપ્રમાણ માનવામાં બૌદ્ધો અને જૈને સમાન છે, ” અહીં બૌદ્ધોની માન્યતા કેવી છે? તે તે તેઓ જાણે પરંતુ જેને જગતના સર્વશ્રતને જે બે વિભાગથી જાણે છે તેનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે.
પહેલે ભેદ દ્રવ્યશ્રત છે, અને બીજો ભેદ ભાવકૃત છે, અને તે દરેકના બબે ભેદનું યથાર્થ સ્વરૂપ નીચે મુજબ અસંદિગ્ધપણે સમજવું (૧)સમ્યગૂ દ્રવ્યશ્રત (૨) અસમ્યગ દ્રવ્યશ્રુત (૩) સમ્યભાવ શ્રત (૪) અસમ્યગ્માવત એ ચાર ભેદ થયા,
શ્રીજિનપ્રણીત અર્થને નયે અને પ્રમાણેથી યથાર્થ જણાવનાર તે સમ્યગુ દ્રવ્યશ્રત જાણવું, જગતના સ્વરૂપને મતિકલ્પિત ભાવથી અયથાર્થ જણાવનાર તે અસમ્યગૂદ્રવ્ય મૃત જાણવું, સેક્ષાર્થી આત્માઓએ મોક્ષાર્થ
