________________
૧૯
પોતાની દુરાગ્રહગ્રસ્ત બુદ્ધિનું પ્રદર્શન કરાવી હાસ્યાસ્પદ અને છે.
પુસ્તિકાના અંતે સારમાં તેઓ જણાવે છે કે– “મનના અધ્યવસાય સ્વરૂપ અને શબ્દસ્વરૂપ નોમાં મૂળ અપેક્ષા છે, ” પરંતુ આતો તેમની પોતાની નય સંબંધીની કલ્પના છે, અને બીજાઓને આહંતદર્શન પ્રરૂપિત નાની યથાર્થ પ્રણાલિકાની વ્યર્થતા સમજાવવાની દુષ્પવૃત્તિમાત્ર છેઅમે આગળ કહી ગયા છિએ કે” ના મનના અધ્યવસાયમાં કે શબ્દોમાં નથી, પરંતુ અનન્ત ધર્માત્મક પદાર્થમાં વર્તમાન અનેક પરસ્પર વિરૂદ્ધ-ધર્મો હોવા છતાં, અવિરૂદ્ધભાવે કેઈ એક ધર્મને પ્રતિપાદન કરનાર દષ્ટિને નય કહેવાય છે, માટે મનના ગમે તેવા અધ્યવ સાયે કે ગમે તેવા શબ્દો કે વાક્ય પ્રયોગો તે દુર્નયજ છે. અહીં અવિરૂદ્ધ ભાવની વિશેષતા સ્વીકારવી જ જોઈએ.
આગળ ચાલતાં તેઓ પિતાની શાબ્દિક ચાલાકીથી, જણાવે છે કે “ઈદ્રિય વડે સાક્ષાત્કાર કરાયેલા, ધૂમાદિક વડે અનુમાન કરાયેલા, અને અપ્તવચન વડે જણ ચેલા, અગ્નિઆદિનો અર્થ બેધ (અહીં તેઓ અર્થબંધ કહી રહ્યા છે, જ્યાં સુધી દ્રવ્યાદિની અપેક્ષા વડે (અહિંયાં તેઓ દ્રવ્યાદિની અપેક્ષા સ્વીકારે છે.) અગ્નિ આદિમાં રહેલા સત્વ, અસત્વ, ભેદ, અભેદ આદિ કેઈ પણ ધર્મને પ્રકાશક નથી ત્યાં સુધી પ્રત્યક્ષ અનુમિતિ અને શાદ બેધસ્વરૂપ જ છે.” અર્થાત્ માત્ર બાધ
