________________
(૧)
-
-
ભારતને સ્વતંત્રતા અપાવનાર મહાત્મા ગાંધીજીએ સ્યાદ્વાદને માટે જણાવ્યું છે કે| "સૃષ્ટિમાં પ્રતિક્ષણ પરિવર્તન થાય છે તેથી સૃષ્ટિ અસત્યઅસ્તિત્વરહિત કહેવાય છે. પર્યાયભેદ) પણ પરિવર્તન છતાં તેનું એક એવું રૂપ છે જેને સ્વરૂપ કહો તે રૂપે છે એમ પણ કહી, શકીએ છીએ, તેથી તે સત્ય પણ છે (વસ્તગતે), તેથી તેને, સત્યાસત્ય કહો તો મને અડચણ નથી. એથી મને અનેકાંતવાદી કે સ્યાદ્વાદી માનવામાં આવે તો બાધ નથી. માત્ર સ્યાદ્વાદ હું જે રીતે ઓળખું છું તે રીતે માનનારો છું, પંડિતો મનાવવા ઇચ્છે તેમ કદાચ નહીં તેઓ મને વાદમાં ઉતારે તો હું હારી જાઉં. મેં તો મારા અનુભવે જોયું છે કે મારી દૃષ્ટિએ હું હંમેશા સાચો હોઉં છું અને મારા પ્રમાણિક ટીકાકારની દૃષ્ટિએ હું ધણીવાર ભૂલેલો ગણાઉં છું, એ જાણવાથી હું કોઈને સહસા જૂઠો, કપટી વગેરે માની શકતો નથી. સાત આંધળાઓએ હાથીના સાત વર્ણન આપ્યાં તે બધા પોતપોતાની દૃષ્ટિએ સાચા હતા, એકબીજાની દૃષ્ટિએ જૂઠા હતા ને જ્ઞાનીની દૃષ્ટિએ સાચા તથા ખોટા હતા.
આ અનેકાન્તવાદ મને બહુ પ્રિય છે. તેમાંથી હું મુસલમાનો ની દૃષ્ટિએ તેમનો, ખ્રિસ્તીની દૃષ્ટિએ તેમનો વિચાર કરતાં શીખ્યો. મારા વિચારોને કોઈ ખોટા ગણે ત્યારે મને તેના અજ્ઞાનને વિષે પૂર્વે રોષ આવતો, હવે હું તેઓનું દૃષ્ટિબિન્દુ તેઓની આંખે જોઈ શકું , તેથી તેમની ઉપર પણ પ્રેમ કરી શકું છું. કેમકે હું જગતના પ્રેમનો ભૂખ્યો છું. અનેકાન્તવાદનું મૂળ અહિંસા અને સત્યનું યુગલ છે.
R 61 =
--
--
-
--
--
--
