________________
સાત નય
હવે સાત નયની સખ્યા કહે છે: ૧. પ્રથમ વ્યાર્થિ ક નય, તેના ત્રણ ભેદ––(૧) નૈગમ નય, (ર) સંગ્રહ નય, (૩) વ્યવહાર નય.
૨. બીજો પર્યાયાથિક નય, તેના ચાર ભેદ:--(૪) અનુસૂત્ર, (૫) શબ્દ, (૬) સભઢ, (૭) એવ ભૂત.
એ બંને (છ્યાર્થિ ક-પર્યાચાર્થિક) ના ભેદના સંગ્રહ કરીએ, તે સાત જ નય થશે. શ્રી પ્રવચન સારાધારની વૃત્તિમાં પાંચ, ચાર જ, તેમ છ પણ મૂળ નય કહ્યા છે. તે સવિસ્તર આગળ બતાવશે.
સાતે નયની નિયુક્તિ (વ્યુત્પત્તિ) નેગમની વ્યુત્પત્તિ શ્રી અનુયગદ્વાર તથા તેની ટોકા આદિમાં પ્રકારોલ છે તે મુજબ:—
१" गेहिं माणेहिं मिणइति णेगमस्स य निरुत्ती । साणं पि णयाणं लक्खणमिणमो सुणह वोच्छं ।। " અર્થાત્——અનેક પ્રમાણ ( સામાન્ય-વિશેષ જ્ઞાનાદિ ) વડે જે નય માપે ( ગ્રહે, વસ્તુના નિશ્ચય કરે ) તે નૈગમ. આ નૈગમની વ્યુત્પત્તિ છે. ખીજા નયાનું લક્ષણ પણ આ પ્રમાણે કહીશું. (૧)
સંગ્રહ અને વ્યવહારની નિયુકિત-
છુ, નૈનિમિનોતીતિ નનમઃ |
