________________
નય પ્રદીપ પર્યાયાર્થિક નય હવે પર્યાયાર્થિક નયનું વ્યાખ્યાન કરે છે -- + 'पर्येति उत्पादमुत्पत्ति विपत्तिं च प्राप्नोतीति पर्यायः ।' અર્થાત્ ઉત્પત્તિ (ઉત્પાદ) તથા વિપત્તિ (વિનાશ) ને પામે તેનું નામ પર્યાય. એ અંગે કહ્યું છે કે –
" अनादिनिधने द्रव्ये स्वपर्यायाः प्रतिक्षणम् । उन्मजन्ति निमजन्ति जलकल्लोलवजले ॥"
અર્થા–અનાદિ અનંત એવું જે દ્રવ્ય (સત્તારૂપે શાશ્વત, નિત્ય એવું જે દ્રવ્ય), તેમાં તેના પર્યાય પ્રતિક્ષણે, ( જેમ પાણીમાં તરંગ ઉપજે છે અને વણસે છે તેમ ) ઉપજે છે અને વણસે છે.
અગાઉ (પૃ. ૩૪ ) જે છ પ્રકારના વૃદ્ધિરૂપ અને છ પ્રકારના હાનિરૂપ મળી બાર સ્વભાવપર્યાય અને નરનારકાદિરૂપ વિભાવપર્યાય કહ્યા છે, તે અહિંઆ પર્યાય શબ્દ સમજવા.
પર્યાયના બે પ્રકાર છે –(૧) સહભાવિ પર્યાય. (૨) કમભાવિ પર્યાય. તે અંગે કહ્યું છે કે –
" पर्यायो द्विविधः, क्रमभावी सहभावी च, सहभावी गुण इत्यभिधीयते, पर्यायशब्देन तु पर्यायसामान्यस्य स्वव्यक्तिव्यापिनोऽभिधानान्न दोष इति ॥" + स्वभावविभावरूपतया याति पर्येति परिणमतीति पर्यायः। આલાપપદ્ધતિ–સ્વભાવ-વિભાવરૂપે જે પરિણમે છે તે પર્યાય.
