________________
નિગમ-સંપ્રહ આદિ નયના ભેદ
૧૦૫ (૪) સત્તા સાપેક્ષ નિત્ય અશુદ્ધ પર્યા. નયઃ—જેમકેએક સમયે ત્રણ રૂપવાળે તે પર્યાય. અર્થાત્ પૂર્વ પર્યાયન નાશ, ઉત્તર પર્યાયને ઉત્પાદ અને દ્રવ્યપણે ધ્રૌવ્ય.
(૫) કમ્પાધિ નિરપેક્ષ નિત્ય શુદ્ધ પર્યા. નય – જેમકે સિદ્ધના પર્યાય જેવા સંસારીના પર્યાય (જ્ઞાનાદિ) શુદ્ધ છે.
(૬) કપાધિ સાપેક્ષ નિત્ય અશુદ્ધ પર્યા. નય – જેમકે-(સંસારી) જીવે ઉપજે છે અને મરે છે.
૩. નિગમ નયના ત્રણ ભેદ--
(૧) ભૂતનગમ (૨) ભાવિ નૈગમ. (૩) વર્તમાન બૈગમ. તેમાં (૧) ભૂતને વિષે વર્તમાનનું આરોપવું એ ભૂત ગમ. જેમકે--આજ દીવાળીને દિવસે શ્રી વર્ધમાન સ્વામી મોક્ષે પધાર્યા. (જો કે તેમને થઈ ગયા સેંકડો વરસ થઈ ગયાં. )
(૨) ભાવિને વિષે ભૂતનું આરોપણ એ ભાવિ નગમ:જેમકે—જે થવાનું છે તે થયું ગણવું. અર્વત્ તે સિદ્ધ, સમકિતી તે મુક્ત. આમાં અહંતુ એ દેહધારી રૂપે છે, સિદ્ધ થયા નથી, પણ અહંતુ હેવાથી દેહમુક્ત થયે નિયમ સિદ્ધ થશે એ નિશ્ચયને લઈ સિદ્ધ થવા રૂપ ભાવિનું સિધ્ધ થયા રૂપે આરેપણ કર્યું. તેમજ સમકિતી નિયમા મુક્ત થાય; હજી મુક્ત થયેલ નથી, છતાં નિશ્ચયને લઈ મુકત થવા રૂ૫ ભાવિનું સમકિતીને વિષે આરોપણ કર્યું, ઈત્યાદિ.
