________________
૧૦૦
નયચક્ર સક્ષેપ સ્વરૂપ
અને દ્રવ્યના વિશેષ સ્વભાવ દશ પ્રકારે:—
(૧) ચેતન સ્વભાવ. (૩) મૂત્ત સ્વભાવ.
(૫) એકપ્રદેશ સ્વભાવ. ૭) વિભાવ સ્વભાવ.
સ્વભાવ.
(૮) શુદ્ધ (૧૦) ઉપરિત સ્વભાવ.
(૨) અચેતન સ્વભાવ. (૪) અમૃત્ત સ્વભાવ.
(૬) અનેકપ્રદેશ સ્વભાવ.
(૯) અશુદ્ધ સ્વભાવ,
આમ સામાન્ય અને વિશેષ મળી ૨૧ ( એકવિશ ) સ્વભાવ થયા; તે જીવ અને પુદ્ગલમાં રહેલા છે:——
एकविंशति भात्राः स्यु जीवपुद्गलयो मताः । धर्मादीनां षोडश स्युः काले पंचदश स्मृताः ॥
અર્થાત્ જીવ અને પુદ્ગલમાં દરેકમાં ઉપર જણાવેલ એકવિશ સ્વભાવ છે. ધર્મ, અધર્મ અને આકાશમાં ચેતન સ્વભાવ, મૂત્ત સ્વભાવ, એકપ્રદેશ સ્વભાવ, વિભાવ સ્વભાવ અને અશુદ્ધ સ્વભાવ એ પાંચ શિવાયના સેાળ સ્વભાવ છે. અને કાળ દ્રવ્યમાં ઉપર જણાવેલ પાંચ ઉપરાંત છઠ્ઠો અનેકપ્રદેશ સ્વભાવ ( કાળ પ્રદેશ રહિત છે) એમ છ સિવાય ઝાકીના પંદર સ્વભાવ છે.
(૧) અસ્તિ સ્વભાવ—દ્રવ્યનું સ્વસ્વરૂપે હાવાપણું. દાડુ એ અગ્નિને! સ્વભાવ છે, અગ્નિ ડાય ત્યાં દાહ હાય જ, તેમ સ્વભાવ લાભથી અચ્યુતત્વ.
(૨) નાસ્તિ
,,--પદાર્થનું પરરૂપે ન હેાવાપણું.
